«Οκτώ ώρες εργασία, οκτώ ώρες αναψυχή, οκτώ ώρες ξεκούραση» ήταν ένα από τα αιτήματα των αγωνιστών της 1ης Μαΐου 1886 στο Σικάγο. Σήμερα, 120 χρόνια μετά και ενώ η τεχνολογία φαινόταν αρχικά να είναι με το μέρος μας, μάλλον φαίνεται πως τελικά έχουμε υποδουλωθεί στις ευκολίες της, καθιστώντας το παραπάνω αίτημα πιο επίκαιρο από ποτέ. Πλέον είναι θολά τα όρια μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής κι έχουμε σταματήσει να γράφουμε υπερωρίες καθώς όλοι είμαστε διαθέσιμοι 24/7 «μην τυχόν προκύψει κάτι επείγον».
Γι’ αυτό τον λόγο αποτελεί πολύ καλή ιδέα να αναστοχαστούμε πάνω στις ιδέες και στα ιδανικά των αγωνιστών που συγκεντρώθηκαν εκείνη τη μέρα-ορόσημο προκειμένου να διεκδικήσουν αξιοπρεπείς όρους εργασίας και να βάλουν τελεία στην εξαθλίωση.
Η Απεργία, Σεργκέι Αϊζενστάιν (1924, 82΄)
Στην Απεργία, ντεμπούτο του Αϊζενστάιν, βλέπουμε μια τομή στην ιστορία του κινηματογράφου. Για πρώτη φορά χρησιμοποιούνται τόσο εύγλωττα εκφραστικά μέσα για να περιγραφεί το ιστορικό μιας απεργιακής κινητοποίησης κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας των τσάρων στη Ρωσία. Όταν ένας εργάτης απαγχονίζεται αφού κατηγορήθηκε ψευδώς για κλοπή οι εργαζόμενοι απεργούν. Παρά τον αρχικό ενθουσιασμό για τις από κοινού διεκδικήσεις, το ηθικό των απεργών κάμπτεται όσο η απεργία παρατείνεται και η διοίκηση απορρίπτει το ένα αίτημα μετά το άλλο. Ενώ η πείνα αυξάνεται, επιστρατεύονται προβοκάτορες από το λούμπεν περιθώριο και σε συνεννόηση με την αστυνομία και την πυροσβεστική ορθώνουν εμπόδια στις προσπάθειες των εργαζομένων. Όταν φτάσουμε στο σημείο να επέμβει ο στρατός, οι εικόνες του μακελειού είναι απερίγραπτες.
Η Γη Τρέμει, Λουκίνο Βισκόντι (1948, 160΄)
Φτωχοί ψαράδες της Σικελίας γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από χονδρέμπορους ψαριών. Μια από τις οικογένειες παίρνει τη μοίρα της στα χέρια της, αγοράζοντας δικό της σκάφος και ξεκινώντας τη δική της επιχείρηση. Πέραν, όμως, του καιρού, και όλοι υπόλοιποι είναι εναντίον τους. Υπό αυτές τις συνθήκες οι προσδοκίες τους θα δικαιωθούν ή θα διαψευστούν;
Αντλώντας έμπνευση από τον νεορεαλισμό των Μαλαβόλιε του Τζιοβάνι Βέργκα, ο Βισκόντι πειραματίζεται μεταξύ θαλασσινού τοπίου και των πραγματικών κατοίκων του ψαροχωριού, φτάνοντας να κερδίσει τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ Βενετίας.
Το Αλάτι της Γης, Χέρμπερτ Μπίμπερμαν (1954, 94΄)
Εκδιωγμένος από τον γερουσιαστή ΜακΚάρθι ως εκπρόσωπος του κομμουνιστικού κινδύνου (red danger), o Χέρμπερτ Μπίμπερμαν γίνεται ένας από τους «δέκα του Χόλιγουντ» που αρνήθηκαν να συνεργαστούν και να υποστηρίξουν αβάσιμες κατηγορίες κατά ομότεχνών τους ενώπιον της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων. Μετά την αποφυλάκισή του ο Μπίμπερμαν γυρίζει μια ταινία βασισμένη σε μια πραγματική απεργία κατά του Empire Zinc Mine στο Νέο Μεξικό. Ρίχνει φως στην εξέγερση των Μεξικανοαμερικανών εργατών ορυχείων κατά των προκαταλήψεων εναντίον τους, οι οποίοι διεκδικούν αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και ίση μεταχείριση με τους Άγγλους εργάτες. Η μεγαλύτερη νίκη που τελικά θα πετύχουν δεν είναι άλλη από τη συνειδητοποίηση ότι η προκατάληψη και η κακομεταχείριση είναι συνθήκες που δεν επιβάλλονται από εξωτερικές δυνάμεις. Όταν τα πράγματα δυσκολέψουν οι γυναίκες πρωτοστατούν, διατηρώντας υψηλό το φρόνημα των αγωνιστών.
Το Λιμάνι της Αγωνίας, Ελία Καζάν (1954, 108΄).
Ο Μάρλον Μπράντο υποδύεται τον Τέρι Μαλόι, λιμενεργάτη και πρώην πυγμάχο ο οποίος διχάζεται αφότου γίνει μάρτυρας ενός φόνου που διέπραξε ο διεφθαρμένος «εργατοπατέρας» του συνδικάτου όπου ανήκει. Όταν δε στο κάδρο της υπόθεσης μπει και μια όμορφη νεαρή γυναίκα, αδελφή του δολοφονημένου άντρα, τα πράγματα περιπλέκονται ακόμη περισσότερο. Ο Ελία Καζάν με αυτή την ταινία επιλέγει να φωτίσει τη σκοτεινότερη πλευρά του συνδικαλισμού, επιβεβαιώνοντας την αμφιλεγόμενη στάση εκπροσώπων του κατά τη διάρκεια των διώξεων του μακαρθισμού, κατά τις οποίες φημολογείται ότι κατέδωσαν συναδέλφους τους προκειμένου να σώσουν εαυτούς και όχι αλλήλους.
Η Εργατική Τάξη Πάει στον Παράδεισο, Έλιο Πέτρι (1971, 125΄)
Ο Λουλού είναι πολύ εργατικός, γι’ αυτό και αγαπημένος των αφεντικών, προκαλώντας συνάμα τον φθόνο των συναδέλφων του. Όταν τα συνδικάτα αποφασίζουν να εξεγερθούν κατά των αφεντικών ο Λουλού δεν θα προσχωρήσει στον αγώνα τους, μέχρι που κατά λάθος κόβει ένα από τα δάχτυλά του. Οι συνθήκες που θα κληθεί να αντιμετωπίσει τον ωθούν να κατανοήσει τα αιτήματα των συνδικάτων. Η ιδεολογική αυτή στροφή ανατρέπει τις ισορροπίες γύρω του. Όταν, παρά την αρχική απόλυσή του, ξαναπροσλαμβάνεται στο εργοστάσιο βάσει νέας νομοθεσίας-καρπού των αγώνων των συνδικάτων, φτάνει στα όρια της κατάρρευσης.
Ψωμί και Τριαντάφυλλα, Κεν Λόουτς (2000, 110΄)
Ο Βρετανός σκηνοθέτης, φημισμένος για τις βαθιά πολιτικές ταινίες του, επιλέγει να εξιστορήσει την ιστορία της Μάγια, μιας έξυπνης νεαρής γυναίκας που περνάει τα σύνορα με το Μεξικό χωρίς τα απαραίτητα έγγραφα και πηγαίνει στο σπίτι της μεγαλύτερης αδελφής της, Ρόζα, στο Λος Άντζελες, αναζητώντας καταφύγιο. Η Ρόζα βρισκει στη Μάγια δουλειά θυρωρού – επιστάτη. Οι συνθήκες και το περιβάλλον εργασίας μόνο υγεία δεν αποπνέουν· τις συμβάσεις εργασίας τις καταρτίζει μια μη συνδικαλιστική οργάνωση, ο αθυρόστομος προϊστάμενος μπορεί να απολύει εργαζόμενους απλώς από καπρίτσιο. Το συνδικάτο αναθέτει στον Σαμ Σάπιρο να συντονίσει τη δράση τους και να ηγηθεί της εκστρατείας «δικαιοσύνη για τους θυρωρούς». Ο Σαμ βρίσκει έναν πρόθυμο ακροατή στο πρόσωπο της Μάγια και μια αμοιβαία έλξη αναπτύσσεται μεταξύ τους, ενώ η Ρόζα αντιστέκεται στο κίνημα σκεπτόμενη τον άρρωστο σύζυγό της. Ο διχασμός μεταξύ των δύο αδερφών αντικατοπτρίζει και τις αντικρουόμενες τάσεις μέσα στην κοινωνία.
