Με αφορμή την προβολή του “Ιστορίες Καλοσύνης”, ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να ανατρέξουμε στη φιλμογραφία του Γιώργου Λάνθιμου και να σχηματίσουμε ένα Tοp 5 με τις καλύτερες ταινίες του.

Οδεύοντας στην 3η εβδομάδα προβολών του “Ιστορίες Καλοσύνης” και έχοντας ήδη 50.000 θεατές δώσει “ψήφο εμπιστοσύνης” στο τελευταίο εγχείρημα του μεγάλου μας σκηνοθέτη -μόλις 6 μήνες μετά το “Poor Things”, θεωρήσαμε ότι ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να ανατρέξουμε στη φιλμογραφία του Γιώργου Λάνθιμου και να σχηματίσουμε ένα TOP 5 με όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικά -σε όλη τους την  υποκειμενικότητα- κριτήρια.

1.    Αστακός (2015)

Πολλοί μπορεί να βρήκαν τον “Αστακό” μια σκληρή ταινία, η μάνα μου την έκλεισε μετά από 10 λεπτά, γιατί δεν άντεχε την ωμότητα, όμως, στο “προσωπικό” μου Πάνθεον πάντα θα βρίσκει μια ξεχωριστή θέση δίπλα από τις ταινίες του Κιούμπρικ, του Μπέργκμαν, του Τζάρμους. Ο λόγος; Γιατί με το γνωστό λανθιμικό τρόπο μέμφεται τις κοινωνικές συμβάσεις που θέτουν αυστηρές προϋποθέσεις για ένα επιτυχημένο συντροφικό “ματσάρισμα”, χωρίς να αφήνει εκτός σχολιασμού και το αντίπαλο στρατόπεδο, τους σκληροπυρηνικούς loners. Τη στυλιστική φόρμα του λανθιμικού σύμπαντος συνυπογράφουν το κυνικό voice over, αλλά και οι -χαρακτηριστικές πλέον- weird σκηνές χορού. Με όχημα, δε, την αλληγορία, τους συμβολισμούς και το σχήμα της υπερβολής θέτει εν αμφιβολία ο,τι κανόνα περί ζευγαρώματος μας έχει ταΐσει η σύγχρονη δυτική κουλτούρα. Την εγκυρότητα μιας πεποίθησης, μιας νοοτροπίας, ενός επιχειρήματος την τεστάρεις μόνο αν την τραβήξεις “από τα μαλλιά”· και αυτό ο Λάνθιμος ξέρει πολύ καλά να κάνει. Γιατί, λοιπόν, μας ξενίζει που στην ταινία παρουσιάζεται ως αναγκαία συνθήκη για μια μακροημερεύουσα σχέση να πάσχουν και οι δύο σύντροφοι από ρινορραγία ή να είναι και οι δύο μύωπες, και δεν βρίκουμε “φυσιολογικό” το να ανήκουν και οι δύο σύντροφοι στην ίδια κοινωνικοοικονομική και εκπαιδευτική τάξη;

Γιατί είμαστε οκ με τους όρους “γεροντοπαλίκαρο”, “γεροντοκόρη”, να θεωρείσαι δλδ παρίας, αν δεν έχεις ταίρι, αλλά βρίσκουμε εξωφρενικό να μετατρέπεσαι σε ζώο, αν δεν βρεις σύντροφο μέσα σε 40 μέρες;

Το φινάλε (αν ο πρωταγωνιστής υποκύψει εντέλει στους κοινωνικούς κομφορμισμούς για να είναι με την αγαπημένη του ή θα αντισταθεί στο βωμό της διασφάλισης της ατομικότητάς του) μετέωρο, ανοιχτό σε όλα τα πιθανά σενάρια, αφήνοντάς μας να επιχειρηματολογούμε για ώρες επί ωρών μετά από κάθε προβολή.
Αν αυτό δεν είναι η μαγεία του σινεμά, τότε τι είναι;

2.    Κυνόδοντας (2009)

Δεν θα μπορούσε να μην έχει τη δεύτερη θέση στην κατάταξή μας, ενδεχομένως, βέβαια και πρώτη, αν το κρίνει κανείς υπό άποψη σπουδαιότητας για την κατοπινή καριέρα του. Μπορεί παραπάνω να εννοήθηκε ότι ο Λάνθιμος ταρακούνησε τις, φορματισμένες από τις κοινωνικές συμβάσεις, πεποιθήσεις μας γύρω από το ζευγάρωμα, στον Κυνόδοντα, όμως, τόλμησε έβαλε τρινιτροτολουόλιο (λαΪκιστί ΤΝΤ) στα θεμέλια του πιο στέρεου οικοδομήματος, της “Αγίας ελληνικής οικογένειας”. Η έκρηξη φυσικά δυναμίτισε μια σειρά αντιδράσεων, που για καλή μας τύχη, ξεκίνησε από την πρεμιέρα της στο Φεστιβάλ των Καννών. Ειδάλλως δεν είναι διόλου απίθανο αυτό το σπάνιας ευρηματικότητας εγχείρημα να είχε θαφτεί κάτω από τα χαλάσματα που το ίδιο είχε προκαλέσει. Φεύγοντας, όμως, από την Κρουαζέτ το 2009, κρατώντας στα χέρια του το βραβείο “Ένα κάποιο βλέμμα” (“Un Certain Regard prize”), πράγματι έκανε την παγκόσμια κινηματογραφική -και όχι μόνο- κοινότητα να στρέψει το βλέμμα πάνω του, χαρίζοντάς του και την πρώτη, από τις πολλές που ακολούθησαν ύστερα, υποψηφιότητα του στα Όσκαρ, στην κατηγορία “Καλύτερη Ξενόγλωσση Ταινία”.

3.    Ιστορίες Καλοσύνης (2024)

Λένε πως δεν ξέρεις πόσο σου έλειψε κάτι, πάρα μόνο όταν βρεθείς μετά από καιρό ξανά κοντά του. Το αυτό συνέβη και με το “Ιστορίες Καλοσύνης”. Ύστερα από ένα διάλειμμα δύο ταινιών με σεναριογράφο τον Tony McNamara, ο Λάνθιμος σμίγει επιτέλους με τον Ευθύμη Φιλίππου, τον τύπο που λυγιζει τους κανόνες της συμβατικής Λογικής, όπως ένας mentalist τα κουτάλια. Περιστρεφόμενες γύρω από τον ίδιο αφηγηματικό πυλώνα, τα παιχνίδια εξουσίας δλδ (εργασιακό mobbing, συναισθηματική χειραγώγηση, εκμετάλλευση από cults), οι τρεις αυτοτελείς ιστορίες αποτελούνται από το ίδιο καστ. Το τέχνασμα αυτό άλλοτε μπορεί να μπερδεύει το θεατή, άλλοτε να “κρεσεντάρει” τις ερμηνείες των πρωταγωνιστών, όπως συνέβη και με την εμφάνιση – έκπληξη του Jesse Plemons, που από φιλική συμμετοχή σε κάνα-δυο επεισόδια στο Breaking Bad, στα χέρια του μεγάλου μαέστρου μετετράπη σε βραβευθέντα για Α’ Ανδρικό Ρόλο από το Φεστιβάλ των Καννών. Αναρίθμητα τα σημεία που σφίγγεται το στομάχι σου, αλλά και τα άλλα τόσα που γελάς με την ψυχή σου το μαύρο -στα όρια του ερεβώδους- χιούμορ των δημιουργών. Ξεχωρίζοντας τη δεύτερη  από τις τρεις ιστορίες, μόνο μια ατάκα μου έρχεται στο μυαλό: “Τι θέλει να φάει ο πασάκας μου; Ο,τι θέλει θα του φτιάξω εγώ”.Ακόμα και αν αυτό σημαίνει να του σερβίρεις τον αντίχειρα ή το συκώτι σου, για να του κάνεις τη χάρη να φάει. Το κόψιμο δαχτύλων, σχήμα (που χρησιμοποίησε ο Martin McDonagh στο ομοίως αλληγορικό “Banshees of Inisherin”) συμβολίζει την ετοιμότητα κάποιων συντρόφων να θυσιάσουν τα πιο ζωτικά στοιχεία του χαρακτήρα τους, προκειμένου για να χωρέσουν σε μία σχέση, ακόμα και αν αυτό σημαίνει τον “πνευματικό θάνατο” της προσωπικότητάς τους. Πηγαίνετε με μυαλά ανοιχτά και είμαι σίγουρη, θα την απολαύσετε.

4.    Poor Things (2023)

Εννοείται πως ήμουν μία από αυτούς που έσπευσαν να δουν το Poor Things στις avant- premieres του Δαναού, πριν την ευρεία κυκλοφορία του στις αίθουσες. Αναμφίβολα πρόκειται μία από τις πιο mainstream και “εύκολες” ταινίες του Λάνθιμου. Το γεγονός ότι πέραν του ότι, ναι μεν πέρασα διασκεδαστικά καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας (από το πινγκ – πονγκ ευφυών ατακών δια στόματος της naive Μπέλλα Μπάξτερ), αλλά δεν μου χάρισε παραπάνω τροφή για σκέψη, δεν μέτρησε τόσο αρνητικά για να βρεθεί εκτός TOP 5. Ο λόγος; Γιατί μου ήταν αδύνατο να πάρω τα μάτια μου τα κοστούμια της Holly Waddington, που κατ’ εμέ είναι υφασμάτινα γλυπτά που ακόμα και στα ασπρόμαυρα πλάνα, κάνουν το θεατή να αισθάνεται πως αγγίζει την κάθε τους ραφή, πτύχωση. [Ευτυχώς το αθηναϊκό κοινό έχει την ευκαιρία αυτές τις μέρες να δει τις χαρακτηριστικές πτυχώσεις και τις “φουφούλες”στο Μουσείο Μπενάκη]. Μπορεί η βράβευση της Emma Stone με το Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου να την ένταξε στο κλαμπ “2-time Oscar Winners”, για μένα, όμως, πραγματική αποκάλυψη ήταν η ερμηνεία που κατάφερε να εκμαιεύσει ο Λάνθιμος από τον -αρχικά self-doubted – Mark Ruffalo. Αν τα 4 Όσκαρ δεν είναι αρκετά για να μπει μια ταινία στο TOP 5, τότε τι είναι;

5.    Η Ευνοούμενη (2017)

Ακόμα θυμάμαι την προτροπή του Γιώργου Λάνθιμου στην avant premiere εκείνης της Δευτέρας τον Ιανουάριο 2019 -που δυστυχώς συνέπεσε χρονικά με την απώλεια του πατέρα του- “να περάσουμε καλά, να γελάσουμε, αλλά και να κλάψουμε”.  Ίσως, εννοούσε με τα χάλια μας για τους κυβερνώντες που επιλέγουμε είτε από συμπόνια για αυτούς. Με παρόντα τον αγαπημένο του ευρυγώνιο φακό και με το κάλυμμα της Βικτωριανής Εποχής, ο Λάνθιμος στην “Ευνοούμενη” μας δείχνει “το βασιλιά χωρίς τα ρούχα του”. Η βασίλισσα εμφανίζεται σαν κακομαθημένο παιδάκι, άθυρμα στα χέρια οποιουδήποτε ικανοποιήσει τα χατίρια της ή θα του ανακουφίσει τους πόνους της. Ταυτόχρονα, όμως, καταγράφει τις λεπτές ισορροπίες μεταξύ του εξουσιαστή και του εξουσιαζόμενου. Εκεί που νομίζεις ότι είσαι “από πάνω” την αμέσως επόμενη κιόλας στιγμή βρίσκεσαι γονυπετής ενώπιόν του “εξουσιαζόμενού” σου. Σχήμα που αποκαλύπτεται στο τέλος με ένα δωράκι-κορύφωση του μοντάζ, μιας μίξης δλδ εικόνων, με το προσφιλές θέμα του λανθιμικού σύμπαντος, τα ζώα. Στα ηνία των ερμηνειών η Ολίβια Κόλμαν, το Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου της οποίας, αποτέλεσε και το πρώτο Όσκαρ του Λάνθιμου, χαρίζοντας επάξια και μια θέση στο δικό μας TOP 5.