Για τους περισσότερους και τις περισσότερες Συλλέκτες οι συλλογές συγκεκριμένων ειδών αντικειμένων είναι ένα ευχάριστο χόμπι που περιλαμβάνει αναζήτηση, εντοπισμό, απόκτηση, οργάνωση, καταλογογράφηση και συντήρηση των αντικειμένων. Είναι όμως κι ένας τρόπος να έρχονται σε επαφή με άλλα άτομα που έχουν το ίδιο ενδιαφέρον και να κοινωνικοποιούνται μέσα από επικοινωνία, συναντήσεις, ανταλλαγές και δημιουργία εκδηλώσεων με αφορμή τα αντικείμενα που τους ενώνουν.
Για λιγότερα άτομα οι συλλογές (ακριβών) αντικειμένων δεν είναι παρά μια επίδειξη της οικονομικής τους ευρωστίας αλλά και μια επένδυση προϊόντων τα οποία κάποια στιγμή πιστεύουν ότι θα μπορέσουν να πωλήσουν σε τιμή μεγαλύτερη από αυτή που τα είχαν αποκτήσει (έργα τέχνης, αυτοκίνητα, κοσμήματα, ακόμη και αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν αποκτηθεί με νόμιμο ή παράνομο τρόπο).
Όλοι οι συλλέκτες, όμως, μοιράζονται την ίδια ιστορία που ξεκινά μερικά εκατομμύρια πριν, όταν ο άνθρωπος σταμάτησε να κυνηγά ζώα και να μαζεύει φρούτα από τα δάση για να στήσει μόνιμους οικισμούς, να καλλιεργήσει και να εκτρέφει ζώα, δημιουργώντας τις πρώτες οργανωμένες κοινωνίες. Ήταν το σημείο καμπής του ανθρώπινου είδους. Ήταν τότε που άρχισε να γίνεται συλλέκτης.
Οι πρώτες συλλογές των ανθρώπων
Οι αρχικές συλλογές βέβαια δεν ήταν παρά… τροφίμων που περίσσευαν από τη σοδειά και θα κρατούσαν χορτάτη την ομάδα στις δύσκολες εποχές. Με το πέρασμα των χιλιετιών, όμως, και τη δημιουργία των «οίκων» και της ιδιωτικής περιουσίας, οι συλλογές άρχισαν να επεκτείνονται και σε αντικείμενα που δεν αφορούσαν την εξυπηρέτηση των βασικών αναγκών επιβίωσης.
Μέχρι και την κλασική Αθήνα οι συλλογές ήταν δημόσιες. Οι πολίτες συνέχιζαν να ζουν σε απλοϊκά σπίτια με λίγα έπιπλα και βασικά είδη ρουχισμού, αλλά η πόλη έχτιζε μεγαλοπρεπή κτίρια και σειρές αγαλμάτων, που δημιουργούσαν μοναδικές συλλογές οι οποίες θάμπωναν τους επισκέπτες. Στους ελληνιστικούς χρόνους και με την επικράτηση των Ρωμαίων το μοτίβο αλλάζει και τη θέση των δημόσιων συλλογών παίρνουν οι ιδιωτικές. Ευγενείς και τιτλούχοι συναγωνίζονται ποιος θα αποκτήσει περισσότερα έργα τέχνης, ποιος θα κατέχει πιο περίεργα αντικείμενα που θα βρει σε μακρινές χώρες και ποιος θα είναι σε θέση να εντυπωσιάσει περισσότερο τους υπόλοιπους.
Κανόνες των συλλεκτών
Επί αιώνες η δημιουργία συλλογών δεν είχε ηθικούς κανόνες. Ο σκοπός τού να αποκτήσεις μοναδικά αντικείμενα δικαιολογούσε ακόμη και το να βάλεις ανθρώπους με πριόνια και καλέμια να ακρωτηριάσουν τα γλυπτά του Παρθενώνα ώστε να εντυπωσιάσεις τους άλλους λόρδους στην πατρίδα σου. Πλέον όμως οι συλλέκτες δουλεύουν οργανωμένα, δημιουργούν λέσχες και κοινωνίες υπό το φως του ήλιου και του νόμου, ακολουθούν συγκεκριμένες πρακτικές, δημιουργούν οργανισμούς πιστοποίησης που ανεβάζουν την αξία των αντικειμένων τους και χαίρουν της εκτίμησης της κοινωνίας, ιδίως σε χώρες που έχουν παράδοση στον συλλεκτισμό.
Η θετική πλευρά του συλλεκτισμού
Για μερικούς ανθρώπους η δημιουργία συλλογών είναι απλώς ένα όμορφο παιδικό χόμπι, αλλά για πολλούς είναι μια διά βίου δραστηριότητα που τους προσφέρει μια σταθερή και ευχάριστη ενασχόληση με κάτι που αγαπούν, ένα καταφύγιο σταθερότητας όταν όλα γύρω αλλάζουν. Οι συλλογές μπορεί να είναι άκρως εκπαιδευτικές, να σε κάνουν να ταξιδεύεις σε χώρες μακρινές (γραμματόσημα, νομίσματα, καρτ ποστάλ), να εξερευνάς κουλτούρες και διαφορετικούς τρόπους παραγωγής των προϊόντων (αναμνηστικά, αντικείμενα τέχνης) ή να επανασυνδέεσαι με γεγονότα και πρόσωπα που σου έδωσαν χαρά (κάρτες ποδοσφαιριστών, καρφίτσες αθλητικών γεγονότων, εισιτήρια συναυλιών, προγράμματα θεάτρων κ.ά.). Μπορείς να γυρνάς στην παιδική σου ηλικία (κούκλες), να μαζεύεις μινιατούρες από ήρωες που απολάμβανες ως παιδί από σειρές και ταινίες ή να αναζητάς αντικείμενα που γνώρισες σε μικρή ηλικία ή είχες ακούσει από τους προγόνους σου και θέλεις μέσω αυτών να ταξιδέψεις στο παρελθόν.
Η σκοτεινή πλευρά του συλλεκτισμού
Η συλλογή για τους περισσότερους ανθρώπους είναι απλή δραστηριότητα, αλλά για μερικούς μπορεί να γίνει καταναγκασμός με στοιχεία διαταραχής. Η διαταραχή «αποθησαύρισης» είναι αναγνωρισμένη από την ψυχιατρική επιστήμη και τοποθετείται στην κατηγορία των ιδεοληψιών. Το άτομο αισθάνεται την ανάγκη να εμπλουτίζει συνεχώς τη συλλογή του, ζει περισσότερες ώρες μαζί της απ’ όσο στον πραγματικό κόσμο, ενώ πέφτει εύκολα θύμα επιτήδειων που θα το πείσουν να δίνει παράλογα ποσά για σπάνια ή δήθεν σπάνια αντικείμενα. Όταν μάλιστα η «συλλογή» δεν είναι χειροπιαστών αντικειμένων αλλά εμπειριών, τότε υπάρχει ο κίνδυνος να μπει σε επικίνδυνες περιπέτειες, απειλητικές για τη ζωή του. Το μέτρο, όπως σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες, είναι το κλειδί για μια υγιή σχέση του συλλέκτη με το χόμπι του.
Συλλεκτική Έκθεση Αθηνών
Η πρώτη Συλλεκτική Έκθεση Αθηνών, που πραγματοποιήθηκε στο Ωδείο Αθηνών, έδωσε την ευκαιρία σε δεκάδες συλλέκτες να εκθέσουν τις συλλογές τους και να μοιραστούν το ενδιαφέρον τους με τους επισκέπτες. Η έκθεση είχε μεγάλη ποικιλία συλλογών, που ξεκινούσαν από παλαιά περιοδικά, βιβλία, νομίσματα, δίσκους βινυλίου και τηλεκάρτες και έφταναν σε αφίσες του ελληνικού κινηματογράφου, παλαιά παιχνίδια, χειροποίητα κουκλόσπιτα, παρτιτούρες της όπερας και ρολόγια τσέπης.
Συλλέγοντας κούκλες από όλον τον κόσμο
Η Ευαγγελία Μηνατίδου ξεκίνησε να συλλέγει κούκλες από το 1970, όταν αγόρασε την πρώτη κούκλα της με εθνική φορεσιά σε ένα ταξίδι στο εξωτερικό. Έχοντας σπουδάσει ιστορία της τέχνης μπορούσε να κατανοήσει τα στοιχεία πολιτισμού που φέρουν οι κούκλες κι έτσι κάθε ταξίδι της συνοδευόταν και από την επιλογή της πιο αντιπροσωπευτικής κούκλας της χώρας. Σύντομα μοιράστηκε το χόμπι της με φίλους και γνωστούς, που ξεκίνησαν κι αυτοί να της φέρνουν κούκλες από τα μέρη όπου ταξίδευαν. Η κ. Μηνατίδου όμως δεν σταμάτησε εκεί. Μαζί με τον γεωλόγο αδελφό της, που είχε πάθος με τα πετρώματα, άρχισαν να «παντρεύουν» τις κούκλες με πανέμορφα και ιδιαίτερα κομμάτια ορυκτών από τις χώρες καταγωγής τους: «Η Περουβιανή κούκλα μου είναι μαζί με τους σιδηροπυρίτες, ο Ρώσος κούκλος έχει τον σταυρόλιθο που βγαίνει μόνο στη Ρωσία, στη χερσόνησο Κόλα. Οι κούκλες από τη Μαδαγασκάρη πηγαίνουν μαζί με τα σεπτάρια, σπάνια απολιθώματα εκατομμυρίων ετών που έχουν το φυσικό σχήμα μεγάλου αυγού». Τι αισθάνεται η συλλέκτρια για τις κούκλες της; «Για εμένα είναι ένας μικρός, σιωπηλός κόσμος που όταν τον αποκωδικοποιήσεις μιλά και λέει πάρα πολλά. Οι κούκλες, ανάλογα με την αισθητική και τα υλικά τους, σου λένε ιστορίες για τη χώρα τους, για τους τεχνίτες της, για την αντίληψη περί ομορφιάς και αναπαράστασης των ανθρώπων».
Συλλογή τηλεκαρτών – Μέχρι και 2.000 ευρώ για μία τηλεκάρτα
Ο Δημήτρης Λίλος έχει στην κατοχή του όλες τις εκδόσεις ελληνικών τηλεκαρτών, καθώς και μεγάλο αριθμών καρτών από το εξωτερικό. Παρόλο που η εξέλιξη της κινητής τηλεφωνίας περιόρισε στο ελάχιστο την κίνηση των τηλεκαρτών (στην πραγματικότητα χρησιμοποιούνται πλέον μόνο στα δικαστήρια και στις φυλακές), το ενδιαφέρον των συλλεκτών παραμένει ακμαίο. Για τον κ. Λίλο μια τηλεκάρτα είναι ένα μικρό έργο τέχνης. «Συνολικά έχω πάνω από 1,5 εκατ. κάρτες. Στην Ελλάδα έχουν κυκλοφορήσει 4.500 διαφορετικά θέματα και τα έχω όλα. Επίσης έχω κάρτες Starbucks που είναι πολύ δημοφιλείς στους συλλέκτες, αμερικάνικες κάρτες με κόμικς, ακόμη και από το Μουντιάλ των ΗΠΑ το 1994». Η αξία της κάθε κάρτας υπολογίζεται βάσει της αγοράς και της ζήτησης. Έτσι, κάρτες που βγήκαν σε μικρό τιράζ, άρα είναι σπάνιες, μπορούν να κοστολογηθούν ακόμη και 2.000 ευρώ! Μεγαλύτερης αξίας είναι και οι κάρτες που έχουν κάποια κατασκευαστικά λάθη: «Γενικά πρέπει να γνωρίζετε ότι στις συλλογές το μοναδικό είναι εκείνο που έχει τη μεγαλύτερη αξία. Ένα διπλό τσιπ, ένας σειριακός αριθμός που τυπώθηκε ανάποδα, οποιαδήποτε εργοστασιακή ατέλεια ανεβάζει το ενδιαφέρον του συλλέκτη και βέβαια την τιμή της τηλεκάρτας». Γιατί κάποιος γίνεται συλλέκτης; «Μπορεί κάποιος να έχει γεννηθεί συλλέκτης ή μπορεί να του κόλλησε το μικρόβιο κάποιος άλλος. Εμένα μου το κόλλησε η μητέρα μου, που ήταν φιλοτελίστρια –γραμματόσημα– και κάποια στιγμή που έπεσαν στα χέρια μου κάποιες κάρτες μού είπε ότι είναι ωραίες και με ενθάρρυνε να συνεχίσω. Μου είπε να τις βάζω ανά τοπία, ανά θέματα… και κάπως έτσι με κέρδισαν οι τηλεκάρτες. Στην αρχή είχα λίγη… μουρμούρα από τη γυναίκα μου, αλλά πλέον κατάλαβε την ανάγκη μου και περνάω ατέλειωτες με τις τηλεκάρτες. Χαλαρώνω, φεύγει το μυαλό μου μαζί τους…».
