Το πρώτο επίσημο πορτρέτο του βασιλιά Καρόλου μετά τη στέψη του αποκαλύφθηκε στα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ. Ο 75χρονος βασιλιάς απεικονίζεται από τον τολμηρό εικαστικό Jonathan Yeo να φορά τη στολή των φρουρών της Ουαλίας, στηριζόμενος σε σπαθί σε ένα έντονο κόκκινο φόντο. Οι Βρετανοί ήδη διχάστηκαν: είναι μία μοντέρνα εκδοχή της μακραίωνης παράδοσης των πορτραίτων ή η απεικόνισης ενός «αιματοβαμμένου βασιλιά στην κόλαση»;
«Θα μπορούσα να αποκεφαλιστώ», δηλώνει ο ζωγράφος
«Αν το πορτραίτο δεν ήταν καλό, θα μπορούσα κυριολεκτικά να χάσω το κεφάλι μου, κάτι που θα ήταν ο κατάλληλος τρόπος για να πεθάνει ένας ζωγράφος πορτρέτων: να αποκεφαλιστεί», δήλωσε με χιούμορ ο Jonathan Yeo, μόλις πήρε την έγκριση της βασίλισσας Καμίλα για τον πίνακα. Ο ίδιος ο Κάρολος φέρεται να είχε «ρίξει μια ματιά» στο έργο πριν ακόμα ολοκληρωθεί, και να είχε επιδοκιμάσει με ένα Βρετανικό χαμόγελο, χωρίς όμως, να κρύψει την έκπληξή του για το έντονο κόκκινο.
Ποιος είναι ο Jonathan Yeo – ο ζωγράφος των πορτραίτων;
Ο 54χρονος σήμερα Jonathan Yeo αναγνωρίστηκε ως ένα λαμπρό ταλέντο της Βρετανίας σε ηλικία μόλις 20 ετών, όταν παρουσίασε πορτρέτα διάσημων ατόμων όπως οι Kevin Spacey, Dennis Hopper, Damien Hirst, Tony Blair και άλλων. Το μη εξουσιοδοτημένο πορτρέτο του George W. Bush το 2007, που δημιούργησε από αποκόμματα πορνογραφικών περιοδικών, του έφερε παγκόσμια φήμη. Ο Guardian τον περιγράφει ως «έναν από τους πιο αναγνωρισμένους καλλιτέχνες πορτρέτων του Ηνωμένου Βασιλείου», ενώ το GQ σημειώνει ότι είναι περιζήτητος πλέον σε όλον τον κόσμο για να κάνει πορτρέτα πλούσιων και ισχυρών. Οι πίνακές του περιλαμβάνονται στις μόνιμες συλλογές της National Portrait Gallery του Λονδίνου, αλλά και σε άλλα μουσεία σύγχρονης τέχνης της Ευρώπης. Ο Jonathan Yeo πιστώνεται για τη «νέα ματιά» στη ζωγραφική πορτραίτων, κάτι που είχε πετύχει μόνο ο Άντυ Γούρχολ στην πρόσφατη ιστορία.
Το κόκκινο πορτραίτο του βασιλιά
Το πορτραίτο του βασιλιά Καρόλου είναι μία ελαιογραφία διαστάσεων 2,6 επί 2 μέτρων. Είναι σίγουρα ένας πολύ ζωντανός πίνακας ζωγραφικής με το κόκκινο να κυριαρχεί σε όλο το έργο. Ο Κάρολος έγινε Συνταγματάρχης στη Φρουρά της Ουαλίας το 1975. Στην εικόνα, το κόκκινο της στολής χάνεται στο κόκκινο φόντο, αναδεικνύοντας ακόμη περισσότερο το πρόσωπο του Βασιλιά. Ο Yeo δήλωσε ότι ήθελε ο πίνακας να είναι ξεχωριστός και μια ρήξη με το παρελθόν. Στόχευε σε κάτι προσωπικό. «Το ενδιαφέρον μου είναι πραγματικά να καταλάβω ποιος είναι κάποιος και να προσπαθήσω να το βγάλω σε έναν καμβά». Ο Yeo χρησιμοποίησε μερικές από τις παραδόσεις της βασιλικής προσωπογραφίας – τη στρατιωτική στολή, το σπαθί – αλλά είχε στόχο να πετύχει κάτι πιο μοντέρνο, ιδιαίτερα με το βαθύ χρώμα και την πεταλούδα. Την πεταλούδα;
Μία πεταλούδα στον ώμο του Κάρολου
«Στην ιστορία της τέχνης, η πεταλούδα συμβολίζει τη μεταμόρφωση και την αναγέννηση», εξηγεί ο ζωγράφος, που βρήκε το εύρημα κατάλληλο για να αποδώσει έναν διάδοχο του θρόνου που «εξελίχθηκε», φορώντας τελικά το στέμμα. Η πεταλούδα είναι επίσης μια αναφορά στο ενδιαφέρον του Βασιλιά για το περιβάλλον. Ο Yeo λέει ότι ήταν ιδέα του Καρόλου σε μία συζήτηση που είχαν κάνει για να καταλήξουν πώς θα πουν μία ιστορία μέσα από την απεικόνιση. Τον ρώτησε: «όταν οι μαθητές θα βλέπουν αυτό το πορτρέτο σε 200 χρόνια και προσπαθούν να σας διακρίνουν ανάμεσα στους μονάρχες, ποιο στοιχείο θα θέλατε να τους δώσετε;» Εκείνος απάντησε: «τι θα έλεγες για μια πεταλούδα που προσγειώνεται στον ώμο μου;».
1655mm x 2300mm
Ο βασιλιάς πόζαρε πριν τη διάγνωση για καρκίνο
Ο Yeo ξεκίνησε το πορτρέτο όταν ο Κάρολος ήταν ακόμα Πρίγκιπας της Ουαλίας. Η πρώτη φορά που πόζαρε ήταν στο Highgrove τον Ιούνιο του 2021. Ο Βασιλιάς πόζαρε τέσσερις φορές συνολικά, για περίπου μία ώρα τη φορά, με την τελευταία φορά να ήταν τον Νοέμβριο του 2023. Ο Βασιλιάς Κάρολος έπρεπε να στέκεται ακουμπισμένος στο σπαθί του για περίπου 40 λεπτά κάθε φορά. Υπήρξε αλλαγή από τη στιγμή που κάθισε στον θρόνο; «Είχε ήδη αποκτήσει παρουσία και ανάστημα από τη στιγμή που το ξεκίνησα, και ανέβηκε ξανά ένα επίπεδο όταν έγινε Βασιλιάς, όπως θα περίμεναν όλοι”, λέει ο καλλιτέχνης. Οι συναντήσεις τελείωσαν πριν διαγνωστεί ο καρκίνος.
Ο διαχρονικός ρόλος των πορτραίτων
Τα βασιλικά πορτρέτα στο παρελθόν έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη σηματοδότηση της δύναμης και την προβολή της εικόνας κάθε ηγέτη. Αποτελούσαν μέρος των εργαλείων που χρησιμοποιούνταν για να εξασφαλίσουν την επιβεβαίωση του μονάρχη. «Από τη μια πλευρά, ξέρουμε ότι είναι πραγματικοί άνθρωποι με ιδιορρυθμίες και από την άλλη, εξακολουθούμε να θέλουμε να διαφυλάξουμε τον μυστικισμό και το παραμύθι που είναι διαφορετικά από εμάς. Ψάχνουμε τη μαγεία μέσα από τα πορτραίτα», λέει Jonathan Yeo. Ο καλλιτέχνης ισχυρίζεται ότι δεν ενδιαφερόταν στο παρελθόν να εμπλακεί στην «άκαμπτη τυπικότητα» της βασιλικής προσωπογραφίας. Αλλά καθώς έκλεινε τα 50, άρχισε να βλέπει ως πρόκληση τη «συνομιλία» με έργα που ανήκουν σε μία άλλη εποχή. Για αυτόν, το πορτραίτο του Καρόλου ήταν διαφορετικό από τις περισσότερες προηγούμενες παραγγελίες: «σε όλη μου τη ζωή ήξερα ποιος ήταν και πώς έμοιαζε, οπότε τώρα έπρεπε να αποφασίσω τι θα δείξω ή τι θα προσπαθήσω να δείξω λίγο, ποιος είναι τώρα». Ελαχιστοποίησε έτσι τους οπτικούς περισπασμούς στο πορτρέτο για να «επιτρέψει στους ανθρώπους να συνδεθούν με τον άνθρωπο από κάτω».
Η μοναρχία του 21ου αιώνα
Σε δήλωσή του που μοιράστηκε στον τύπο ο ζωγράφος ξεκαθαρίζει: «στόχος μου ήταν να κάνω αναφορά στις παραδόσεις της βασιλικής προσωπογραφίας, αλλά με τρόπο που να αντικατοπτρίζει μια μοναρχία του 21ου αιώνα και, πάνω απ’ όλα, να επικοινωνήσω τη βαθιά ανθρωπιά του θέματος. Είμαι αφάνταστα ευγνώμων για την ευκαιρία να αιχμαλωτίσω ένα τόσο εξαιρετικό και μοναδικό πρόσωπο, ειδικά την ιστορική στιγμή που έγινε Βασιλιάς».
Αιματοβαμμένο πορτρέτο από την κόλαση
Η υποδοχή του πορτραίτου από το κοινό δεν ήταν καθολικά θετική. Η συνεχιζόμενη αιματοχυσία στη Γάζα έκανε πολλούς Βρετανούς να γράψουν φαρμακερά σχόλια κάτω από τη σχετική ανάρτηση του παλατιού: «Μοιάζει να είναι σε λουτρό αίματος», «Μοιάζει με κόλαση», «Είναι σαν να ζωγραφίστηκε με το αίμα των Παλαιστινίων που εγκρίνει με τη σιωπή του», «Γιατί τον έκαναν σαν τον Σατανά;», «Αρχικά, νόμιζα ότι ήταν σατιρικό», «Να με συγχωράει ο καλλιτέχνης αλλά είναι απωθητικό όλο αυτό το κόκκινο», «Χωρίς μίσος ή οτιδήποτε, αλλά με τη στολή και το έντονο χρώμα μοιάζει με απεικόνιση των αιματοχυσιών από τους Βρετανούς αποικιοκράτες…».
Η πινακοθήκη των εστεμμένων
Το πορτραίτο παραγγέλθηκε από την εταιρεία Drapers’ Company, που συλλέγει βασιλικά πορτρέτα εδώ και αιώνες. Ο πίνακας εκτίθεται στη Philip Mould Gallery του Λονδίνου, περιτριγυρισμένος από «μια ντουζίνα άλλα υπέροχα, παρόμοια τεράστια πορτρέτα της βασίλισσας Βικτώριας και διάφορων άλλων εστεμμένων».
- Φωτογραφίες από τον επίσημο ιστότοπο του Jonathan Yeo
