Λένε ότι εάν θέλεις να βοηθήσεις έναν φτωχό, μη του δώσεις να φάει ψάρια αλλά δείξε του να ψαρεύει για να τρώει κάθε μέρα με τις δικές του δυνάμεις. Αυτό κάνει και η «Σχεδία». Δεν οργανώνει συσσίτια ούτε χορηγεί επιδόματα. Βοηθά ανθρώπους που βρίσκονται σε ακραία φτώχεια και ευαλωτότητα να σταθούν στα πόδια τους και να βρουν ξανά τον δικό τους βηματισμό στη ζωή. Το utopian zone συνάντησε τον Χρήστο Αλεφάντη, ιδρυτή και διευθυντή σύνταξης του περιοδικού δρόμου Σχεδία στην τελευταία προπόνηση της Εθνικής Ομάδας Αστέγων πριν φύγει για το διεθνές Κύπελο στην Αμερική και είχε μία ενδιαφέρουσα, θέλουμε να πιστεύουμε, συζήτηση μαζί του.
«Μπράβο» και «Ωχ, θα μας λιανίσουν»
Η κουβέντα με τον ιδρυτή της «Σχεδίας» είχε πολλές διακοπές για «Μπράβο, είσαι παικτούρα!» και «Ωχ, θα μας λιανίσουν στην Αμερική!». Ο Χρήστος Αλεφάντης είχε το ένα μάτι στο recorder και το άλλο στην προπόνηση της Εθνικής Αστέγων. Βρισκόμαστε στο γήπεδο ποδοσφαίρου του Ρουφ όπου οκτώ άτομα, γυναίκες και άντρες διαφορετικών ηλικιών, προπονούνται πυρετωδώς για να πάνε στους αγώνες ποδοσφαίρου των περιοδικών δρόμου όλου του κόσμου και να διεκδικήσουν το Κύπελο.
- Πώς έγινε η επιλογή για το ποιοι και ποιες θα πάνε στο Σακραμέντο της Καλιφόρνιας για το παγκόσμιο πρωτάθλημα;
«Αυτή η ομάδα είναι συμπεριληπτική. Δεν βλέπεις μία ομάδα. Βλέπεις ένα σύνολο από 8 διαφορετικά πρόσωπα. Δεν σκεφτήκαμε να στείλουμε τον καλύτερο γκολντζή ή την καλύτερη πασαδόρο. Θέλαμε να ανταμείψουμε τη συνέπεια στις προπονήσεις, την προσήλωση στις αρχές μας και την προσπάθεια των ατόμων. Εάν ήταν να ψάχναμε για τους καλύτερους ποδοσφαιριστές, πιθανόν να μην ήταν κανείς και καμία σε αυτή την ομάδα».
Η καμπάνια «Γκολ στη Φτώχεια» ήταν η αφετηρία για να δημιουργηθεί η Σχεδία, το περιοδικό δρόμου με τους δεκάδες πωλητές που όλοι πια γνωρίζουμε.
«Με το κοινωνικό ποδόσφαιρο συναντήθηκα στην Αυστραλία όπου ζούσα την Άνοιξη του 2005», λέει ο Χρήστος Αλεφάντης. «Θυμάμαι ότι έπινα καφέ στο αγαπημένο μου στέκι στη Μελβούρνη, ήταν Σάββατο πρωί, κι εκεί που διάβαζα την εφημερίδα μου, έπεσα πάνω σε ένα άρθρο για την ποδοσφαιρική ομάδα αστέγων της Αυστραλίας, η οποία ετοιμαζόταν τότε να πάει στο Εδιμβούργο και να συμμετάσχει στο τότε Παγκόσμιο Κύπελο Αστέγων. Έτσι έμαθα για το ποδόσφαιρο των αστέγων, πήγα σε μία προπόνησή τους και έπαθα πλάκα με αυτό που είδα: πετάς μία μπάλα σε μία αλάνα και κάποιες ψυχές που είναι ακραία ταλαιπωρημένες, χαμογελούν πάλι, χαίρονται με την ψυχή τους! Επιστρέφοντας εκείνη τη χρονιά στην Ελλάδα, και βλέποντας αστέγους – μιλάμε προ κρίσης – στα Εξάρχεια, πήρα την απόφαση να ξεκινήσουμε και εδώ μία πρωτοβουλία, την Εθνική Αστέγων, όπως έγινε γνωστή».
- Πώς φέρατε κοντά σας τα πρώτα μέλη της ομάδας;
«Πηγαίναμε σε δομές που υποστήριζαν αστέγους και κοινωνικά ευάλωτους συνανθρώπους μας, τους εξηγούσαμε ποιοι είμαστε, τι κάναμε και τους λέγαμε «ελάτε απλώς να παίξουμε μπάλα». Στην πρώτη προπόνηση, στις 6 Μαρτίου του 2007, εμφανίστηκαν 15 άτομα. Μετά από στόμα σε στόμα φτάσαμε να είναι 70 – 80 άτομα σε κάποιες προπονήσεις. Αγόρια και κορίτσια, όλων των ηλικιών. Ποδοσφαιρικά, θα μάς έλεγες ανεκδιήγητους, αλλά εμείς παίζουμε μπάλα για να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι και όχι απαραίτητα καλύτεροι ποδοσφαιριστές. Κι αυτό δεν είναι δικαιολογία. Είμαι μία από τις αλήθειες μας».
- Ποιο είναι το προφίλ των ατόμων που συμμετέχουν στην Ομάδα ή συνεργάζονται με το περιοδικό;
«Οι άνθρωποι είναι… εσύ και εγώ αλλά στο πολύ φτωχότερό μας. Θέλω να πω ότι δεν υπάρχει ένα προφίλ. Άλλος είναι Παναθηναϊκός, άλλος Ολυμπιακός, άλλος ψηλός, άλλος κοντός, άλλοι δεξιόχειρες, άλλοι αριστερόχειρες, άλλο ήπιοι και μειλίχιοι τύποι και άλλοι πιο επιθετικοί. Είναι όπως και το σύνολο της κοινωνίας. Στις βασικές αρχές μας είναι να υπηρετούμε τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά ως ιδιαίτερη προσωπικότητα με ανάγκες και δυνατότητες. Κάθε ένα άτομο βρίσκεται μαζί μας με το μικρό του όνομα».
158 χάρτινα καραβάκια κρέμονται από τη στέγη της Σχεδίας
Το περιοδικό δρόμου «Σχεδία» διακινείται με έναν πολύ απλό αλλά σημαντικό τρόπο για τους πωλητές. Δίνουν το περιοδικό στους περαστικούς (μαζί με την απόδειξη) και ένα μέρος των χρημάτων το κρατούν οι ίδιοι. Μπαίνουν δηλαδή στη ρότα της εργασίας και της αμοιβής από την εργασία.
«Στόχος μας είναι όλοι και όλες να φύγουν από τη Σχεδία», λέει ο ιδρυτής της Οργάνωσης. «Και το έχουν ήδη καταφέρει πάρα πολλοί. Από έξω από τη Σχεδία στην οδό Κολοκοτρώνη, κρέμονται 158 χάρτινα καραβάκια. Κάθε καραβάκι είναι κι ένας άνθρωπος που πέρασε από τη Σχεδία και έφυγε, δηλαδή ξεκίνησε το ταξίδι του και ξαναβρήκε δουλειά. Κάποιες φορές αυτή η δουλειά βρέθηκε μέσω της Σχεδίας ή μέσα στην ίδια τη Σχεδία (στην κουζίνα του εστιατορίου, στα εργαστήρια κ.ο.κ.). Βλέπεις, εάν είσαι 50 χρονών στην Ελλάδα και χάσεις τη δουλειά σου, όλη η αγορά εργασίας σου γυρνάει την πλάτη. Η ίδια η ζωή σου γυρνάει την πλάτη. Είναι συγκλονιστικό. Και ιδιαίτερα για τις γυναίκες που το όριο χαμηλώνει ακόμα πιο πολύ, στα 40 χρόνια. Προσπαθούμε στην κουζίνα της Σχεδίας να έχουμε και μεγαλύτερης ηλικίας άτομα. Μας ενδιαφέρει πάρα πολύ να δίνουμε ευκαιρίες στους ανθρώπους κάθε ηλικίας».
Όχι επιβίωση αλλά ζωή
«Στη Σχεδία μας ενδιαφέρει πάρα πολύ το «ευ ζην» των φτωχών ανθρώπων», λέει ο Χρήστος Αλεφάντης. «Εννοείται ότι πρώτα είναι το φαγητό και η στέγαση αλλά δεν φτάνουν αυτά. Τώρα το καλοκαίρι έχουμε σαρώσει τις διοργανώσεις συναυλιών για να μας δώσουν εισιτήρια να πάνε τα μέλη μας να παρακολουθήσουν μια συναυλία, να πάνε σε ένα θέατρο, να πάνε επίσκεψη σε ένα μουσείο. Και να πάνε εκεί που θέλουν οι ίδιοι. Παλαιότερα θα έψαχνα να βρω εισιτήρια για την Patty Smith αλλά εάν του άλλου του αρέσει ο Καζαντζίδης, δεν μπορώ να τον πάω στην Patty Smith και να τον κάνω να του αρέσει… Όχι, θα πάει εκεί που αρέσει στον ίδιο. Προτείνουμε βέβαια να πάνε και σε ένα μουσείο ή σε άλλα είδη τέχνης να τα γνωρίσουν γιατί πολλοί άνθρωποι δεν είχαν την ευκαιρία στη ζωή τους να επιλέξουν τι θα τους αρέσει. Το ευ ζην των ανθρώπων είναι για εμάς προτεραιότητα. Είναι στον πυρήνα αυτού που κάνουμε».
Σχεδία και σχέδια δράσεων
Βασικός στόχος της Σχεδίας είναι η ενεργοποίηση, ενδυνάμωση, εκπαίδευση και εν τέλει, η δημιουργία προοπτικών απασχόλησης σε ανθρώπους που βιώνουν τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό σε πολύ ακραίες μορφές. Παράλληλα, στόχος είναι, μέσα από μια σειρά δράσεων, η ευαισθητοποίηση των πολιτών γύρω από τα ζητήματα της έλλειψης στέγης, της φτώχειας, του κοινωνικού αποκλεισμού, με έναν τρόπο που δεν θα στέκεται στο πρόβλημα, αλλά θα αναδεικνύει λύσεις. Ήδη από τους ανθρώπους της Σχεδίας λειτουργεί ένα πανέμορφο εστιατόριο στην οδό Κολοκοτρώνη, ενώ τα παλιά τεύχη του περιοδικού μετατρέπονται σε όμορφα έργα τέχνης και πωλούνται στο κοινό.
- Τι μπορεί να γίνει με άτομα που βιώνουν έναν ακόμα πιο ακραίο αποκλεισμό, βρίσκονται σε εξάρτηση ή πάσχουν από ψυχικές νόσους;
«Δεν έχουμε τις γνώσεις, τα εργαλεία και τις υποδομές για να προσεγγίσουμε άτομα που είναι σε εξάρτηση ή πάσχουν από ψυχικές νόσους. Εάν έρθει κάποιος χρήστης και ζητήσει να γίνει πωλητής της Σχεδίας του λέμε να πάει πρώτα σε ένα πρόγραμμα απεξάρτησης και μετά να έρθει να δουλέψει μαζί μας. Έχει γίνει στο παρελθόν και σήμερα έχουμε άτομα που έχουν ξεπεράσει την εξάρτηση. Υπάρχουν καλές διασυνδέσεις με κάποιες δομές αλληλεγγύης αλλά είναι ξεκάθαροι οι ρόλοι. Εμείς έχουμε το περιοδικό. Ούτε συσσίτια έχουμε, ούτε ιατρική περίθαλψη μπορούμε να παρέχουμε. Υπάρχουν άλλοι οργανισμοί που κάνουν αυτό το υπέροχο έργο. Όταν, βέβαια, ο πωλητής μας είναι διαβητικός και δεν έχει να πάρει ινσουλίνες, δεν του λέμε ότι εμείς είμαστε περιοδικό, πήγαινε κάπου αλλού… Όχι, κάνουμε τη διασύνδεση με άλλες οργανώσεις για να βοηθήσουμε όλοι μαζί. Ούτως ή αλλιώς ποτέ δεν φτάνει μία Οργάνωση. Οι άνθρωποι που έχουν ταλαιπωρηθεί από τη φτώχεια και είναι κάποιας ηλικίας έχουν φοβερή ευαλωτότητα σε θέματα υγείας και χρειάζονται βοήθεια από παντού».
Η προπόνηση της ποδοσφαιρικής ομάδας στο γήπεδο του Ρουφ εξελίσσεται καλά. Μπαίνουν γκολ και γίνονται θεαματικές αποκρούσεις. Τώρα ο Χρήστος Αλεφάντης λέει στους παίκτες να ξεχάσουν ότι θα είναι «πελάτες» των άλλων ομάδων αστέγων. «Πάμε για να σκίσουμε!», τους λέει αποφασιστικά και δείχνει πραγματικά σίγουρος. Όπως ήταν σίγουρος ότι θα πετύχαινε αυτό το ταξίδι της Σχεδίας, όταν το ξεκίναγε πριν από… 158 κρεμασμένα χάρτινα καραβάκια.
