Υπάρχουν πολλοί λόγοι να μείνει κανείς ξύπνιος. Μπορεί να υποφέρει από άγχος. Μπορεί να είναι party animal. Ίσως το επιβάλλει η δουλειά του. Στην τελική μπορεί να ‘χει νταλκά και όλη νύχτα να σκέφτεται το πρόσωπο. Ακόμα και κατακούτελα όμως να έχεις φάει την καψούρα, ακόμα και ζημιά σαν του Αντύπα να ‘χεις πάθει (όταν τραγουδούσε «δεν κοιμάμαι, δεν κοιμάμαι, όταν αρχίζω να σε θυμάμαι») δεν πλησιάζεις καν στο σημείο που έφτασε κάποτε ο Ράντι Γκάρντνερ: Ο άνθρωπος που έμεινε ξάγρυπνος πάνω από 11 μέρες για να σπάσει το ρεκόρ Γκίνες!
Στη διάρκεια της εφηβείας λοιπόν έρχονται σε όλους φαεινές ιδέες. Σφηνώνονται στο κεφάλι πράγματα που θα σκάσεις αν δεν τα κάνεις. Ε, στο μυαλό του 17χρονου (τότε) Αμερικανού μαθητή μπήκε κάτι παράτολμο: Να διαπιστώσει τι μπορεί να συμβεί στον εγκέφαλο όταν ο άνθρωπος δεν κοιμάται. Και μαζί με δυο φίλους που είχαν τις ίδιες επιστημονικές ανησυχίες (τους Μπρους ΜακΆλιστερ και Τζόι Μαρσιάνο) ξεκίνησαν ένα πείραμα-ορισμό αυτού που λέμε «do not try this at home»!
«Ήμασταν ηλίθιοι, απλά νεαροί ηλίθιοι», έχει εξηγήσει με ωμή ειλικρίνεια έπειτα από χρόνια ο ίδιος ο εμπνευστής του εγχειρήματος. Τότε όμως δεν το έβλεπε έτσι. Θεωρούσε πρόκληση ν’ αποδείξει ότι η έλλειψη ύπνου δεν επηρεάζει και τόσο, όσο πίστευαν όλοι. Και παίρνοντας ως αφορμή το σχετικό ρεκόρ που κατείχε τότε ο Τομ Ράουντς (ένας ραδιοφωνικός παραγωγός και DJ που είχε μείνει άυπνος για 260 ώρες) βάλθηκε να το σπάσει. Όχι χωρίς κόστος, όπως θ’ αποδεικνυόταν στη συνέχεια…
Τα τρικ επαγρύπνησης και τα συμπτώματα…
Οι δυο πρώτες μέρες λοιπόν πέρασαν σχετικά εύκολα. Ο Γκάρντνερ απλά απέφευγε το κρεβάτι και προσπαθούσε να στέκεται όσο το δυνατόν περισσότερο όρθιος. Από την τρίτη μέρα όμως ξεκίνησαν οι παρενέργειες: Ένιωθε ναυτία, είχε παραισθήσεις και η όσφρησή του παρουσίασε διαταραχές. «Ήταν τρελό, δεν μπορούσα να θυμηθώ πράγματα. Έμοιαζε με πρώιμο… Αλτσχάιμερ», έχει εξηγήσει χαρακτηριστικά εκ των υστέρων.
Παρόλα αυτά, συνέχισε κανονικά. Με την πολύτιμη βοήθεια των δυο φίλων του (που κοιμούνταν εναλλάξ, ώστε ένας από τους δυο να κρατάει ξύπνιο τον Γκάρντνερ) το πείραμα προχώρησε κι άλλο. Ώσπου διάβασε γι’ αυτό σε μια εφημερίδα ο αναλυτής ύπνου, Γουίλιαμ Ντίμεντ. Και από επιστημονικό ενδιαφέρον αποφάσισε να εμπλακεί και ο ίδιος: Παρακολουθώντας τη σωματική και ψυχική υγεία του Γκάρντνερ και βοηθώντας τον να καταπολεμήσει με κάθε τρόπο την αυξανόμενη ανάγκη για ύπνο.
Για να το καταφέρουν οι δυο τους, κατέφυγαν σε διάφορες δραστηριότητες: Πήγαιναν βόλτες με το αυτοκίνητο έχοντας τέρμα το ραδιόφωνο, έκαναν περιπάτους στην παραλία, έπαιζαν φλίπερ και μπάσκετ, ακόμα και τις τοπικές φυλακές επισκέφθηκαν στις 3 το πρωί. Κι όλα αυτά συζητώντας ασταμάτητα, ενώ ο Γκάρντνερ προσπαθούσε να ενισχύσει την επαγρύπνησή του, πίνοντας κόκα κόλα και κάνοντας κρύα ντους.
Το εντυπωσιακό ήταν πως ο νεαρός μαθητής δεν φαινόταν τόσο καταβεβλημένος. Μάλιστα τη 10η μέρα ο Ντίμεντ ισχυρίστηκε πως τον νίκησε στο… φλιπεράκι. Ωστόσο τα συμπτώματα της αϋπνίας (ειδικά στα τελευταία στάδια του πειράματος) άρχισα να γίνονται όλο και πιο εμφανή: Ο Γκάρντνερ είχε εναλλαγές στη διάθεση, απώλεια μνήμης, επιβράδυνση στην ομιλία και ενδείξεις παράνοιας. Χαρακτηριστικό είναι ότι προσπαθώντας να μετρήσει ως το 100, έφτασε μέχρι το 65. Και όταν τον ρώτησαν γιατί σταμάτησε, απάντησε ότι δεν θυμόταν τι έκανε!
Το ρεκόρ έφυγε, οι συνέπειες έμειναν…
Ακόμα και με αυτές τις συνθήκες όμως, ο νεαρός Ράντι τα κατάφερε: Στις 8 Γενάρη 1964 έσπασε το ρεκόρ, καταγράφοντας συνολικά 264 ώρες και 24 λεπτά χωρίς ύπνο. Και όχι μόνο αυτό, αλλά στην αρχή έδειξε να μην έχει επηρεαστεί ιδιαίτερα. Την πρώτη νύχτα… ξεράθηκε (υπό παρακολούθηση στο νοσοκομείο) για 14 ώρες και 46 λεπτά, το επόμενο βράδυ κοιμήθηκε 10,5 ώρες και σταδιακά άρχισε να βρίσκει τη γνώριμη ρουτίνα ύπνου του.
Μπορεί όμως τα σώμα να επανήλθε σε φυσιολογικούς ρυθμούς, αλλά δεν συνέβη το ίδιο και με το μυαλό του. Εξετάσεις στις οποίες υποβλήθηκε έπειτα αποκάλυψαν ότι στη διάρκεια του πειράματος κάποια μέρη του εγκεφάλου του έμεναν ξύπνια, αλλά κάποια άλλα κοιμούνταν. Και πολλά χρόνια αργότερα (στις αρχές της δεκαετίας του ’00) έφτασε να ταλαιπωρείται από σοβαρές αϋπνίες. Περιέγραψε χαρακτηριστικά ο ίδιος σε συνέντευξή του:
«Δεν μπορούσα να κοιμηθώ. Ήμουν ξαπλωμένος στο κρεβάτι για 5-6 ώρες, με έπαιρνε ο ύπνος για περίπου 15 λεπτά και μετά ξυπνούσα ξανά. Ήταν σαν μια καρμική… εκδίκηση του σώματος μου: “Εντάξει, φίλε, αφού έμεινες 11 μέρες ξύπνιος, παρόλο που ήξερες πόσο χρειάζεσαι ύπνο, ας δοκιμάσουμε να το επεκτείνουμε”. Ήταν φρικτό να περιφέρομαι, τα πάντα με αναστάτωναν. Ήταν σαν μια συνέχεια αυτού που έκανα πριν 50 χρόνια».
Βέβαια η κατάστασή του βελτιώθηκε κάπως μετέπειτα. Ωστόσο το ρεκόρ του (για το οποίο μπήκε σε όλη αυτή την ψυχοφθόρα διαδικασία) έσπασε επανειλημμένως. Μέχρι το 2007 που το βιβλίο Γκίνες σταμάτησε να δέχεται νέες απόπειρες κατάρριψης για λόγους ασφαλείας, είχε εκτοξευτεί από τον Ρόμπερτ ΜακΝτόναλντ στις 18 μέρες και 21 ώρες. Και ο ίδιος ο Γκάρντνερ, στα 78 του πλέον, εξακολουθούσε να μάχεται για να κοιμηθεί πάνω από ένα εξάωρο τη νύχτα…
