«Gaslighting» είναι η απόπειρα χειραγώγησης κάποιας/-ου με στόχο να αμφισβητηθεί η ορθότητα της σκέψης της/του. Ο όρος προέρχεται από το βρετανικό θεατρικό έργο «Gas Light» του Patrick Hamilton το 1938, όπου ένας σύζυγος προσπαθεί να τρελάνει τη σύζυγό του μέσα από διάφορες τεχνικές, για να αμφισβητήσει η ίδια τη λογική της.  Πρόκειται για μια ύπουλη μορφή ψυχολογικής κακοποίησης, η οποία κάνει το θύμα να αμφιβάλλει για τα συναισθήματα και τη λογική του.  

Το gaslighting ως κοινωνικό φαινόμενο έχει έμφυλη διάσταση. Ως πρακτική αποδίδει όταν λαμβάνει χώρα μέσα σε άνισες προσωπικές σχέσεις και οι δράστες ενεργοποιούν τα έμφυλα στερεότυπα για να επιτύχουν τον σκοπό τους. Ένα σαφές παράδειγμα είναι η στερεοτυπική αντίληψη ότι οι γυναίκες είναι πολύ συναισθηματικές και δεν μπορούν να ελέγξουν τα συναισθήματά τους.

Τι ακριβώς είναι το gaslighting;

Με απλά λόγια, το gaslighting είναι μια μορφή συναισθηματικής κακοποίησης, όπου κάποιος χειραγωγείται ώστε να «αμφισβητεί τις αντιλήψεις, τις εμπειρίες ή την κατανόηση των γεγονότων», σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Ένωση (APA). Παλαιότερα αναφερόταν σε ακραία χειραγώγηση που θα μπορούσε να οδηγήσει κάποιον να αναπτύξει ψυχική ασθένεια ή να χρειαστεί να εισαχθεί σε ψυχιατρικό ίδρυμα, αλλά η APA λέει ότι χρησιμοποιείται τώρα πιο γενικά.

Το gaslighting είναι όταν κάποιος «προσπαθεί να κάνει ένα άλλο άτομο ή μια ομάδα ανθρώπων να αμφισβητήσει ή να αμφισβητήσει τις δικές τους πεποιθήσεις ή τη δική τους πραγματικότητα», εξηγεί η Danielle Hairston, M.D., επίκουρη καθηγήτρια ψυχιατρικής και διευθύντρια εκπαίδευσης ειδικευομένων ψυχιάτρων στο Πανεπιστήμιο Howard. «Είναι μια τακτική χειραγώγησης».

Χρησιμοποιώντας συγκεκριμένες φράσεις και τακτικές, ιδιαίτερα επανειλημμένα: «Προσπαθεί να σας αποσπάσει την προσοχή ή να αποσείσει την ενοχή ή την υπευθυνότητα και την ευθύνη. Μερικές φορές, είναι ακόμη πιο σκληρό, σαν κάποιος να προσπαθεί να σας μειώσει ή να σας βλάψει ή να σας ψαλιδίσει την αυτοεκτίμηση».

20 εκφράσεις που εμπεριέχουν gaslighting

«Πραγματικά πιστεύω ότι πρέπει να ηρεμήσεις».
«Είσαι σίγουρη ότι δεν το ονειρεύτηκες αυτό;»
«Πραγματικά ανησυχώ πολύ για σένα – φαίνεσαι να είσαι εκτός εαυτού».
«Τώρα γιατί να το επινοήσω αυτό;»
«Γιατί μου το κάνεις αυτό; Δεν βγάζει νόημα!»
«Ξέρεις ότι ποτέ δεν θα σε πλήγωνα επίτηδες».
«Το έκανα για το καλό σου»
«Ποτέ δεν συμφώνησα σε αυτό – από πού σου ήρθε αυτή η ιδέα;»
«Δεν το θέλεις πραγματικά αυτό».
«Ξέρω από αυτά τα πράγματα».
«Και ο τάδε πιστεύει ότι είσαι τρελός.»
«Δεν έγινε έτσι.»
«Αν νοιαζόσουν για μένα, θα το έκανες.»
«Πάντα μεγαλοποιείς τα πράγματα.»
«Γι’ αυτό δεν έχεις φίλους.»
«Μην ταράζεσαι τόσο πολύ με αυτό.»
«Δεν αντέχεις ούτε ένα απλό αστείο.»
«Είμαι ο μόνος ώριμος σε αυτή τη σχέση.»
«Τα παιδιά ξέρουν ότι δεν είσαι καλός γονιός.»
«Είσαι πολύ ευαίσθητος.»