Ήταν Σεπτέμβριος του 2019 όταν κάποιο απόγευμα, ενώ βρισκόμουν σε διακοπές, μου τηλεφώνησε μια εκπαιδεύτρια του Κέντρου Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος για να μου πει αυτό που για μήνες ευχόμουν να ακούσω: «Πιστεύω πως ένας από τους σκύλους που είναι έτοιμοι προς παράδοση θα σου ταίριαζε. Πότε μπορώ να σε δω;»! Κλείσαμε ραντεβού για λίγες μέρες μετά και τερμάτισα την κλήση ουρλιάζοντας από χαρά κι ενθουσιασμό. Δεν ήξερα ακόμη για ποιο σκυλί επρόκειτο, ούτε, φυσικά, ήταν δεδομένο πως θα ταίριαζα με την πρώτη με κάποιον σκύλο οδηγό. Ήμουν, όμως, αισιόδοξη.
Luna – Πώς μπήκε στη ζωή μου
Μια εβδομάδα μετά, συνάντησα τη Luna κι ακόμη μια εβδομάδα μετά την φιλοξένησα πρώτη φορά στο σπίτι μου για ένα ολόκληρο 24ωρο. Ένα μήνα αργότερα ολοκληρώσαμε τη συνεκπαίδευσή μας και μου παραδόθηκε από το Κέντρο και μέσα στους επόμενους έξι μήνες είχαμε όλοι επιβεβαιωθεί πως το ταίριασμά μας ήταν επιτυχημένο!
Οι σκύλοι οδηγοί τυφλών είναι ειδικά εκπαιδευμένοι, ώστε να βοηθούν τα τυφλά άτομα να κινούνται αυτόνομα, με ταχύτητα και ασφάλεια στους δρόμους, στα ΜΜΜ, σε εσωτερικούς κι εξωτερικούς χώρους και γενικά οπουδήποτε μπορεί να βρεθεί ο τυφλός χειριστής τους. Είναι, στην ουσία, τα μάτια των τυφλών ανθρώπων κι αντικαθιστούν κάτι παραπάνω από επάξια οποιοδήποτε βλέποντα συνοδό θα μπορούσε να έχει στις μετακινήσεις του ο τυφλός. Για το λόγο αυτό, η είσοδός τους επιτρέπεται παντού, χωρίς κλουβί ή φίμωτρο, ενώ η ομάδα τυφλού και σκύλου οδηγού προστατεύεται από το νόμο 3868/2010, ο οποίος τους εξαιρεί από όλους τους υπόλοιπους νόμους περί κατοικιδίων. Οι σκύλοι οδηγοί δεν υπάγονται στα κατοικίδια, αλλά στους σκύλους εργασίας. Δεν είναι απλώς η τετράποδη παρέα των τυφλών, αλλά οι αξιόπιστοι συνοδοί που τους βοηθούν στην ασφάλεια και την ανεξαρτησία τους.
Η εκπαίδευση των σκύλων-οδηγών
Η εκπαίδευση των σκύλων οδηγών διαρκεί περίπου δυόμισι χρόνια. Ξεκινά από όταν το κουτάβι είναι ακόμη τεσσάρων μηνών, οπότε και παραδίδεται σε έναν ανάδοχο εθελοντή για να το μεγαλώσει, να το κοινωνικοποιήσει και να το εκπαιδεύσει στη βασική υπακοή. Όλα αυτά υπό την επίβλεψη και την καθοδήγηση του εκπαιδευτή σκύλων οδηγών. Όταν το κουτάβι κλείσει τον πρώτο του χρόνο και αφού στειρωθεί, έρχεται πλέον στα χέρια του εκπαιδευτή και ξεκινά, φορώντας το ειδικό γιλέκο εργασίας του, να εκπαιδεύεται ως οδηγός.
Η εκπαίδευση αυτή περιλαμβάνει την αποφυγή χαμηλών, ψηλών και κινούμενων εμποδίων (τραπεζοκαθίσματα, κλαδιά δέντρων, πατίνια), τον εντοπισμό διαφόρων σημείων (πόρτες, σκάλες, καθίσματα, ασανσέρ), την έξυπνη ανυπακοή (δηλαδή την ικανότητα να κρίνει πότε είναι επικίνδυνο να εκτελέσει την εντολή που του δόθηκε), καθώς και την ικανότητα να βρίσκει λύσεις σε δύσκολες συνθήκες στις οποίες ο τυφλός χειριστής του βρέθηκε κι αδυνατεί να αποφύγει (πχ: να διασχίσει ένα πεζοδρόμιο, κατάμεστο από εμπόδια, στο οποίο δεν υπάρχει αρκετός χώρος). Ταυτόχρονα, ο σκύλος περνά από διάφορα τεστ (ιατρικά, υψοφοβίας, κροτοφοβίας κλπ) και μόνο αν τα περάσει όλα επιτυχώς ολοκληρώνει την εκπαίδευση και αποκτά τον τίτλο του σκύλου οδηγού. Οι τελευταίες 60 – 180 ώρες της εκπαίδευσης αφιερώνονται στη συνεκπαίδευση του σκύλου με τον τυφλό στον οποίο παραδίδεται.
Το κόστος της εκπαίδευσης του σκύλου-οδηγού
Όλη αυτή η διαδικασία, από τη στιγμή της αγοράς του κουταβιού ως τη στιγμή της παράδοσής του στο τυφλό άτομο, κοστίζει από 25.000 ως 35.000 €. Φυσικά τα έξοδα δεν τελειώνουν εκεί, αφού το Κέντρο συνεχίζει να καλύπτει τον εξοπλισμό, τα κτηνιατρικά και τα διατροφικά έξοδα του σκύλου απ’ τη μέρα που τον παραλαμβάνει ο τυφλός ως την ημέρα της συνταξιοδότησής του πρώτου, έξοδα που καλύπτονται από διάφορες χορηγίες. Ο τυφλός χειριστής δεν καλείται να πληρώσει αυτά τα υπέρογκα ποσά, αλλά αποκτά το σκύλο από το Κέντρο με χρησιδάνειο, ενώ το τετράποδο παραμένει στην ιδιοκτησία της σχολής που το εκπαίδευσε και όχι του τυφλού.
Οι σκύλοι οδηγοί ξεχωρίζουν από τα ειδικά γιλέκα / σαμάρια εργασίας που φορούν, τα οποία διαθέτουν μια λαβή στο επάνω μέρος, απ’ όπου το τυφλό άτομο αντιλαμβάνεται, κρατώντας την, όλες τις κινήσεις και τα μηνύματα του σκύλου του. Είναι πολύ σημαντικό, λοιπόν, να σημειωθεί πως όσο ο σκύλος οδηγός εργάζεται και φοράει αυτό το γιλέκο, απαγορεύεται να αλληλεπιδρούμε μαζί του με οποιονδήποτε τρόπο. Τα χάδια, η τροφή, οι προσκλήσεις για παιχνίδι, η προσπάθεια για βλεμματική επαφή και η προσέγγιση του κατοικιδίου μας κοντά σε ένα σκύλο οδηγό που εργάζεται είναι ερεθίσματα που μπορούν να αποσυντονίσουν το σκύλο από την ούτως ή άλλως δύσκολη δουλειά που κάνει και να βάλουν σε κίνδυνο τον τυφλό που συνοδεύει. Η καθοδήγηση ενός τυφλού ατόμου στους ελληνικούς δρόμους είναι, ακόμη και για έναν άνθρωπο, μια πολύ αγχωτική και απαιτητική διαδικασία, πόσο μάλλον για ένα σκύλο, ο οποίος δεν έχει καν την ικανότητα της λεκτικής επικοινωνίας, αλλά μεταδίδει τις πληροφορίες στον τυφλό μόνο με τη γλώσσα του σώματος. Ας επιτρέπουμε στην ομάδα να φέρνει εις πέρας το έργο της, χωρίς περισπασμούς και περισσότερα εμπόδια, λοιπόν!
Ποιος μπορεί να αποκτήσει σκύλο-οδηγό; Οι προϋποθέσεις
Οι προϋποθέσεις για να αποκτήσει κανείς ένα σκύλο οδηγό είναι: να έχει ολική τύφλωση, να είναι άνω των 18, να ζει ανεξάρτητος, να έχει εκπαιδευτεί στην κινητικότητα και τον προσανατολισμό με λευκό μπαστούνι και να κατέχει άψογα αυτήν τη δεξιότητα, και, φυσικά, να αγαπά τα σκυλιά. Εφόσον πληροί αυτές τις προδιαγραφές, τότε συμπληρώνει μια αίτηση, πληροφορεί το Κέντρο Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος για τις ανάγκες του, τις δραστηριότητες, τις διαδρομές που κάνει και τις συνθήκες ζωής του, περνάει από συνέντευξη και, αν οι εκπαιδευτές πιστεύουν ότι κάποιο από τα σκυλιά του ταιριάζει, τον φέρνουν σε επαφή μαζί του, πληροφορώντας τον εκ νέου για τις απαιτήσεις που έχει η απόκτηση ενός τέτοιου σκύλου. Αν όλα κυλήσουν ομαλά, τότε ξεκινά η διαδικασία του ταιριάσματος με το σκύλο. Δεν ταιριάζουν όλοι οι σκύλοι με όλους τους τυφλούς, ούτε και υπάρχει η δυνατότητα να εκπαιδευτεί ένα συγκεκριμένο κουτάβι για ένα συγκεκριμένο άτομο. Οι σκύλοι, όπως ακριβώς κι οι άνθρωποι, έχουν προσωπικότητες και χαρακτηριστικά, που κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει προτού το σκυλί ενηλικιωθεί και τα εκδηλώσει.
Κέντρο σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος – Πώς να έρθετε σε επικοινωνία
Το Κέντρο σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος ιδρύθηκε το 2008. Εκτός απ’ την εκπαίδευση σκύλων οδηγών, υλοποιεί καθημερινά το πρόγραμμα «Αγαπάμε Σκύλους Οδηγούς» σε σχολεία της Αττικής κι όχι μόνο, το οποίο είναι εγκεκριμένο απ’ το υπουργείο παιδείας και φέρνει σε επαφή τα παιδιά με το έργο του Κέντρου και το θεσμό του σκύλου οδηγού.
Οι ενδιαφερόμενοι για περισσότερες πληροφορίες μπορούν να επικοινωνούν με την πρόεδρο του Κέντρου, κα Ζωή Γερουλάνου, στο e-mail [email protected] και στα τηλέφωνα 2105200140 και 6932414189. Επιπλέον, μπορεί κανείς να παρακολουθεί τις δράσεις του Κέντρου μέσω των social media: «Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος / Greek Guide Dogs» στο Facebook και «greek_guide_dogs_center» στο Instagram.
Χριστίνα Σαρρή,
χειρίστρια του σκύλου οδηγού Luna, από το Κέντρο Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος
