Σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας θεωρείται κάθε συμπεριφορά με σεξουαλικό περιεχόμενο που είναι ανεπιθύμητη, ενοχλητική ή απειλητική για το άτομο που τη δέχεται. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει αστεία, σχόλια, άγγιγμα, ασελγείς χειρονομίες, αλλά και άμεσες ή έμμεσες απειλές συνεπειών εάν δεν γίνουν αποδεκτές οι σεξουαλικές προτάσεις.
Πραγματικά περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης
Τέσσερα παραδείγματα από αληθινές καταστάσεις σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας στην Ελλάδα:
- Ανεπιθύμητα σεξουαλικά σχόλια και πειράγματα
Ένας υπάλληλος κάνει συνεχώς σχόλια για την εμφάνιση της συναδέλφου του, λέγοντας της π.χ. “Αυτή η φούστα σε κάνει να φαίνεσαι πολύ σέξι” ή “Αν ήσουν λίγο πιο προσιτή, θα είχαμε περισσότερα να πούμε”. Αν και η συνάδελφος του εκφράζει τη δυσφορία της, εκείνος επιμένει και συνεχίζει να κάνει τέτοιου είδους σχόλια σε καθημερινή βάση. - Αγγίγματα και μη συναινετική φυσική επαφή
Ένας εργοδότης ή συνάδελφος τοποθετεί το χέρι του στην πλάτη ή το μηρό μίας / ενός υπαλλήλου χωρίς την άδειά του, προσφέροντας μια “χλιαρή” δικαιολογία για την ενέργεια του. Ο/η εργαζόμενη δείχνει να αισθάνεται άβολα και προσπαθεί να απομακρυνθεί. Αν και ο/η εργαζόμενη τον αποτρέπει, εκείνος επαναλαμβάνει την κίνηση και προσπαθεί να δημιουργήσει πρόσθετη σωματική επαφή. - Σεξουαλικά υπονοούμενα με την υπόσχεση επαγγελματικής ανταμοιβής
Ένας ανώτερος υπάλληλος λέει σε μια νεότερη συνάδελφο ότι, αν ανταποκριθεί στις “προτάσεις” του για προσωπικές επαφές, θα της προσφέρει καλύτερες ευκαιρίες προαγωγής ή αύξησης μισθού. Αν και η συνάδελφος αρνείται και ζητά να σταματήσει η συζήτηση, η πίεση συνεχίζεται. Η πρόταση μπορεί να είναι και πιο καλυμμένη: «για αυτή την προαγωγή, θα πρέπει να αποκτήσεις την απόλυτη εμπιστοσύνη μου, οπότε έλα να φάμε από το σπίτι το βράδυ να κουβεντιάσουμε πιο άνετα…». - Επαγγελματικές συνέπειες σε περίπτωση άρνησης σεξουαλικών προτάσεων
Ένας εργοδότης προσπαθεί να πείσει μια υπάλληλο να βγει μαζί του, υπονοώντας ότι αν δεν αποδεχτεί την πρόταση, η επαγγελματική της πρόοδος και η αξιολόγηση της θα επηρεαστούν αρνητικά. Όταν η υπάλληλος απορρίπτει την πρόταση, ο εργοδότης αρχίζει να την απομονώνει και να της αναθέτει ανεπιθύμητες ή δευτερεύουσας σημασίας εργασίες.
1 στα 3 άτομα που εργάζονται έχουν δεχτεί σεξουαλική παρενόχληση
«Η βία και η παρενόχληση στον κόσμο της εργασίας είναι ένα διαδεδομένο φαινόμενο, που πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα», είναι το συμπέρασμα της πρώτης επίσημης μελέτης της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας και της Γραμματείας Ισότητας της Συνομοσπονδίας σε συνεργασία με το Ίδρυμα Friedrich Ebert Stiftung για το φαινόμενο της σεξουαλικής παρενόχλησης και βίας στην εργασία στην Ελλάδα.
Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά για την έκταση του προβλήματος, αλλά και το γεγονός ότι τα φαινόμενα δεν δηλώνονται στις αρμόδιες Αρχές.
- 1 στους/στις 3 εργαζόμενους/ες έχει δεχτεί σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας (31,4%-275περιστατικά).
- 3 στα 4 θύματα είναι γυναίκες εργαζόμενες (75,3%), το 21,1% είναι άντρες και 1,5% δεν δήλωσε ταυτότητα φύλου.
- Το 77,1% τέτοιων φαινομένων προέρχεται από τον ιδιωτικό τομέα και 17,8% από τον δημόσιο τομέα.
- Το 43,5% του γενικού δείγματος σημείωσε ότι το φαινόμενο είναι συνηθισμένο στον χώρο εργασίας και το 31,5% απάντησε ότι είναι πολύ συνηθισμένο.
Γιατί δεν καταγγέλλεται η σεξουαλική παρενόχληση
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, μόνο το 1,6% των θυμάτων κατήγγειλε το περιστατικό στις αρμόδιες Αρχές. Τα θύματα δεν ενημερώνουν τα αρμόδια θεσμικά όργανα, είτε γιατί δεν τα εμπιστεύονται (27,2%), είτε γιατί πιστεύουν ότι δεν θα γίνει κάτι ουσιαστικό (51,1%), είτε γιατί φοβούνται ότι η καταγγελία θα επηρεάσει αρνητικά την εργασία τους, τη θέση τους ή τις προοπτικές επαγγελματικής εξέλιξής τους (37%).
Τι είδους παρενόχλησης δέχτηκαν τα θύματα
Τα περισσότερα θύματα, που βίωσαν ανεπιθύμητη συμπεριφορά, είχαν δεχθεί ανάρμοστα έντονα ή απρεπή βλέμματα, τα οποία τους έκαναν να νιώσουν άβολα (65,5%). Το 46,2% είχε υποστεί άσεμνα σεξουαλικά αστεία ή προσβλητικά σχόλια για το σώμα ή την ιδιωτική ζωή. Το 32,4% είχε υποστεί ανεπιθύμητη σωματική επαφή, όπως μεγάλη εγγύτητα, άγγιγμα σε μέρη του σώματος, φιλιά/αγκαλιές ή κάτι άλλο. Το 20,7% αντιμετώπισε συμπεριφορά σεξουαλικής φύσης στην εργασία, που του προκάλεσε αισθήματα προσβολής, ταπείνωσης ή φόβου. Το 17,5% δέχθηκε ανάρμοστες προτάσεις για ραντεβού. Το 12% υπέστη ανάρμοστες προτάσεις για σεξουαλική δραστηριότητα και το 6,9% υπέστη ανάρμοστες προτάσεις σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης.
Ποιοι κάνουν παρενόχληση
Αναφορικά με τους κλάδους που επηρεάζονται περισσότερο, τις επτά πρώτες θέσεις καταλαμβάνουν οι εξής κλάδοι: χρηματοοικονομικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες (31,6%), άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών (6,9%), εκπαίδευση (6,9%), δραστηριότητες σχετικές με την υγεία και την κοινωνική μέριμνα (6,2%), διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες (5,1%), ενημέρωση και επικοινωνία (4,7%) και τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία (3,3%).
- Στο 49,4% των περιπτώσεων ο δράστης είναι άντρας συνάδελφος ή συνεργάτης.
- Στο 40,4% των περιστατικών ο δράστης είναι άντρας εργοδότης ή προϊστάμενος.
- Το 27,1% των περιστατικών σχετιζόταν με άντρα πελάτη, ασθενή ή επιβάτη.
Συνέπειες της σεξουαλικής παρενόχλησης στους εργαζόμενους
Το 67,3% ένιωσε άβολα στον χώρο εργασίας, το 31,9% απέφευγε τις κοινωνικές επαφές με συναδέλφους, το 29,5% δυσκολευόταν να συγκεντρωθεί ή να εκτελέσει τα καθήκοντά του, το 24,7% σκέφτηκε να αποχωρήσει από την εργασία του και το 21,9% εκδήλωσε κατάθλιψη ή άλλες δυσάρεστες ψυχολογικές συνέπειες.
Ενδεικτικό είναι ότι το 38% των θυμάτων επέλεξε να μην αντιδράσει καθόλου στη σεξουαλική παρενόχληση.
Τι αποτέλεσμα είχαν οι καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση
Τα αποτελέσματα της αντίδρασης στις περιπτώσεις που τα θύματα αντιπαρατέθηκαν με τον δράστη ή ενημέρωσαν τα αρμόδια άτομα ή όργανα, δεν είναι πολύ ενθαρρυντικά:
Το 45,7% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι δεν υπήρξε κανένα αποτέλεσμα, το 27,5% δήλωσε ότι η παρενόχληση σταμάτησε, το 8,7% σημείωσε ότι ο ισχυρισμός διερευνήθηκε και το 6,5% απάντησε ότι ο δράστης μεταφέρθηκε σε άλλο τμήμα.
Ποιο είναι το επόμενο βήμα
Οι περισσότεροι εργαζόμενες / εργαζόμενοι που συμμετείχαν στην έρευνα, ζητούν επαγγελματική και νομική υποστήριξη για την καταγγελία της παρενόχλησης, ενημέρωση/πληροφορίες από τα αρμόδια θεσμικά όργανα σχετικά με τις ενέργειες σε περίπτωση σεξουαλικής παρενόχλησης, προστασία από άλλη σεξουαλική παρενόχληση (και προστασία από αντίποινα), ηθική υποστήριξη και επαγγελματική βοήθεια για την κατανόηση των δικαιωμάτων.
Η αντιμετώπιση της σεξουαλικής παρενόχλησης απαιτεί τη συνεργασία όλων των ενδιαφερόμενων μερών προκειμένου τα θύματα να αποκτήσουν θάρρος, να καταγγείλουν την παρενόχληση και να υπάρχουν συνέπειες για τους δράστες, ώστε να περάσει το μήνυμα ότι τέτοιες συμπεριφορές δεν μπορεί πλέον να γίνονται ανεκτές.
