Πάντα το έργο απονομής της δικαιοσύνης διευκολύνεται όταν υπάρχει ομολογία ή ακλόνητες, ισχυρότατες αποδείξεις ενοχής. Στην πλειοψηφία, όμως, την υποθέσεων που φτάνουν στα δικαστήρια δεν συντρέχουν αυτές οι προϋποθέσεις. Η δικαιοσύνη καλείται να αποφασίσει με βάση ενδείξεις, έμμεσες αποδείξεις, μαρτυρίες, ισχυρισμούς, λογικοφανή σενάρια και την αντίληψη των δικαστών (ή και των ενόρκων) για το κοινό περί δικαίου αίσθημα. Πότε αυτά είναι ικανά να καταδικάσουν ένα άτομο; Διαβάστε τη συνέχεια…
Η 24χρονη από την Αμαλιάδα και οι τηλεδίκες για τους θανάτους 5 μωρών
Η 24χρονη από την Αμαλιάδα έχει περάσει εθελοντικά από δεκάδες μιντιακές δίκες, πιστεύοντας, προφανώς, ότι μπορεί να πείσει την κοινή γνώμη ότι η παρουσία της στους 5 θανάτους μωρών (μεταξύ των οποίων και δύο δικών της) ήταν συμπτωματική. Η συμμετοχή στις τηλεδίκες αποτελεί επιλογή της με βάση τα στοιχεία της ιδιοσυγκρασίας της, αλλά αυτή η διαδικασία δεν θα είναι ίδια με την πραγματική διαδικασία της δικαιοσύνης, εάν και εφόσον τελικά κατηγορηθεί. Η δικαιοσύνη λειτουργεί αλλιώς.
Το τεκμήριο της αθωότητας και τα τεκμήρια της ενοχής
- Στην Ελλάδα ισχύει η Αρχή του Τεκμηρίου της Αθωότητας. Κάθε άτομο που βρίσκεται στη θέση του κατηγορούμενου, θεωρείται αθώο μέχρι της απόδειξης της ενοχής του.
- Στη διαδικασία της δίκης αξιολογούνται τεκμήρια (δηλαδή απτές αποδείξεις), μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων, αλλά και έμμεσες αποδείξεις: μαρτυρίες ατόμων που μπορεί να μην ήταν αυτόπτες μάρτυρες σε ένα έγκλημα αλλά γνωρίζουν στοιχεία που αξίζει να τεθούν στην κρίση των δικαστών, πορίσματα ειδικών και κάθε τι που μπορεί να αφορά στην υπόθεση.
Από μόνες τους όμως, οι έμμεσες αποδείξεις δεν μπορούν να οδηγήσουν στην καταδίκη ενός ατόμου, εάν δεν μπορούν να συνδυαστούν σε ένα σενάριο που να τεκμηριώνεται με την αλληλουχία των γεγονότων και να καταλήγει στη βεβαιότητα (δικαστών και ενόρκων) για την ενοχή του ατόμου.
Καταδίκη μητέρας από την Πάτρα χωρίς ακλόνητες αποδείξεις
Στην περίπτωση της μητέρας από την Πάτρα και τον θάνατο των τριών παιδιών της, οι αστυνομικές και ανακριτικές αρχές δεν κατάφεραν να παρουσιάσουν στο δικαστήριο κάποια ισχυρή απόδειξη για την ενοχή της (τουλάχιστον στην πρώτη δική). Το μόνο στοιχείο ήταν ότι στο σώμα του παιδιού βρέθηκε κεταμίνη, αλλά η σύνδεση της μητέρας με την ουσία (πως την προμηθεύτηκε και πως την χορήγησε στο παιδί) έμεινε στο πεδίο της εικασίας. Δεν παρουσιάστηκε κάποιο στοιχείο που να αποδείκνυε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι η μητέρα προμηθεύτηκε από κάπου την παράνομη ουσία και έκανε χρήση.
Δεν υπήρχε μαρτυρία, δεν εντοπίστηκε σχετική επικοινωνία με σκοτεινά κυκλώματα, το γεγονός ότι η μητέρα έψαξε στο διαδίκτυο για να δει τι είναι η κεταμίνη, αφού ανακοινώθηκε ότι βρέθηκε στο σώμα του παιδιού της, ήταν μάλλον ελαφρυντικό για τη θέση της (εκτός εάν ήταν σκηνοθετημένο), παρόλα αυτά το δικαστήριο αποφάσισε ότι ήταv ένοχη για τον θάνατο του παιδιού της. Πώς;
Καταδίκη με βάση τις ενδείξεις
Το δικαστήριο στην υπόθεση της μητέρας από την Πάτρα, ελλείψει ακλόνητων στοιχείων, συνδύασε τις ενδείξεις που υπήρχαν για την κατηγορούμενη. Τα παιδιά είχαν πεθάνει ενώ ήταν παρούσα (ή μόνη παρούσα σε κάποιους από τους θανάτους), οι αντιδράσεις της ήταν περίεργες, οι σχέσεις με τον σύντροφό της έβγαζαν ένα μοτίβο συγκεκριμένης ψυχολογικής συμπεριφοράς, και άλλα άτομα που είχαν πρόσβαση σε κεταμίνη (γιατροί, νοσοκόμοι κλπ) δεν είχαν κάποιον λόγο να θέλουν τον θάνατο του παιδιού. Επομένως με ένα σενάριο συνδυαστικό των ενδείξεων, οδηγήθηκε η μητέρα στην καταδίκη.
Τα είδη των έμμεσων αποδείξεων για την ενοχή ενός ατόμου
Έμμεσες αποδείξεις σε μία υπόθεση είναι:
- Τα βιολογικά ίχνη ενός ατόμου στον τόπο ενός εγκλήματος. Αν και δεν αποδεικνύουν ότι το ύποπτο άτομο τέλεσε ένα έγκλημα, το συσχετίζουν με αυτό.
- Μαρτυρίες σχετικά με τη συμπεριφορά ενός ατόμου, που δεν ταιριάζει με τις συνηθισμένες. Εάν ένα άτομο παραμένει αδιάφορο μετά από μία σημαντική απώλεια ζωής, ή αντίθετα, είναι πολύ ταραγμένο για κάποιον αδιευκρίνιστο λόγο, είναι ένδειξη ότι κάτι δεν πάει καλά. Σημαντικές ενδείξεις ενοχής, βεβαίως, είναι οι ψευδείς δηλώσεις και οι αντιφάσεις στις οποίες πέφτει κάποιο άτομο.
- Οικονομικές δοσοληψίες μεταξύ θύματος και υπόπτου, καθώς τα χρήματα κινούν τον κόσμο.
- Απουσία εναλλακτικής εξήγησης. Αυτή η «έμμεση απόδειξη» είναι εξαιρετικά αμφιλεγόμενη, καθώς απαιτεί την καταδίκη κάποιου ατόμου μόνο για την ικανοποίηση του κοινού περί του δικαίου αισθήματος. Αρκετές αποφάσεις, κυρίως στις ΗΠΑ, έχουν στερήσει δεκάδες χρόνια από τις ζωές αθώων ανθρώπων, επειδή κάποιοι αστυνομικοί και δικαστές, υπό την πίεση της κοινής γνώμης, καταδίκασαν αθώα άτομα, μόνο και μόνο για να «κλείσουν» υποθέσεις.
Πότε οι ενδείξεις οδηγούν στην ενοχή ενός ατόμου
Οι ενδείξεις πρωταγωνιστούν σε μία δικαστική απόφαση όταν συμπληρώνουν τα τεκμήρια, αποδεικνύουν το κίνητρο, την πρόθεση ή την ευκαιρία που έχει ένα άτομο να κάνει την εγκληματική πράξη και συνδέονται μεταξύ τους ώστε να μπορούν να υφάνουν ένα λογικό σενάριο σε μία υπόθεση χωρίς άμεσα αποδεικτικά στοιχεία.
Οι ενδείξεις είναι πολύτιμες σε μια δικαστική διαδικασία αλλά απαιτούν μεγάλη προσοχή από δικαστές και ενόρκους, ώστε να μην οδηγήσουν σε μια απόφαση με βάση προκαταλήψεις ή την πίεση της κοινής γνώμης για απόδοση δικαιοσύνης.
Διαβάστε ακόμα: Ουτοπία στο Σήμερα: Τα Οράματα για μια Ιδανική Κοινωνία Μπορούν να Βελτιώσουν τον Κόσμο μας.
