Δεν είστε μόνοι, είμαστε πολλοί οι γονείς κακομαθημένων παιδιών. Πόσοι από μας δεν έχουμε να περιγράψουμε αμήχανες σκηνές, όπου το «καμάρι» μας χτυπιέται εκτός ελέγχου στον διάδρομο ενός σουπερμάρκετ ή κάποιου καταστήματος παιχνιδιών μέχρι να περάσει το δικό του και να αποκτήσει τη λιχουδιά ή το αυτοκινητάκι/κούκλα που έχει βάλει στο μάτι; Αντίστοιχα περιστατικά που έχουν εκτυλιχθεί σε εστιατόρια, μαγαζιά, φιλικά σπίτια, στην παιδική χαρά, μέσα στο δικό μας σπίτι, περιγράφουν την εικόνα του κακομαθημένου παιδιού. Σε μια πρόσφατη δημοσκόπηση περιοδικού για γονείς στις ΗΠΑ, το 42% των αναγνωστών παραδέχτηκε ότι το παιδί τους είναι κακομαθημένο.

Εάν το παιδί μας ενεργεί με αυτόν τον τρόπο, δεν είναι πολύ αργά να αντιστρέψουμε τέτοιες συμπεριφορές με τη βοήθεια τακτικών προσαρμογής και αλλαγής διαπαιδαγώγησης. Κατά την προαναφερθείσα δημοσκόπηση, το 80% των γονιών πιστεύει πως το να κακομαθαίνουν τα παιδιά μικρά, θα τα επηρεάσει μακροπρόθεσμα και σίγουρα ως ενήλικες. «Κάνετε τρομερή αδικία στα παιδιά σας αν βγουν στον κόσμο νομίζοντας ότι περιστρέφεται γύρω τους», τονίζει ο Louis J. Lichtman, PhD, συγγραφέας του «A Practical Guide for Raising a Self-Directed and Caring Child».

Τι προκαλεί σε ένα παιδί τον κακομαθημένο χαρακτήρα

Η κύρια αιτία είναι η υπέρμετρη επιείκεια του γονέα, ή αλλιώς η υπερβολικά ανεκτική ανατροφή. Η μη ενστάλαξη πειθαρχίας ή επιβολής ορίων μπορεί να οδηγήσει ένα παιδί να συμπεριφέρεται με εγωκεντρικό, ανώριμο τρόπο, σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (AAP). Άλλωστε, πολλά κακομαθημένα παιδιά περιγράφονται ως «υπερβολικά», «εγωιστικά» και/ ή «ναρκισσιστικά».

Όμως οι γονείς συχνά αποφεύγουν τους κανόνες ή υποχωρούν για πολλούς καλοπροαίρετους λόγους. Μας αρέσει να ευχαριστούμε τα παιδιά μας και να δημιουργούμε χαρούμενες αναμνήσεις. Θέλουμε οι επισκέψεις σε καταστήματα και εστιατόρια να είναι ευχάριστες και χωρίς προβλήματα. Επιπλέον, το να υποχωρήσουμε είναι πολύ πιο εύκολο από το να πούμε «όχι».

Πολλοί γονείς αισθάνονται επίσης ένοχοι για τον χρόνο που περνούν μακριά από τα παιδιά τους, είτε λόγω δουλειάς, υποχρεώσεων εντός κι εκτός σπιτιού, αλλά και λόγω της ανάγκης τους να συναναστραφούν με άλλους ενήλικες. Είναι κατανοητό: «Όταν έχετε μόνο λίγες ώρες την ημέρα για να είστε με τα παιδιά σας, δν θέλετε να καταστρέψετε τη διασκέδαση», σημειώνει ο Δρ Lichtman.

Παρόλο που δεν είναι κακό να αγοράζουμε στο παιδί μας περιστασιακά ένα μικρό παιχνίδι στο σούπερ μάρκετ ή να το πηγαίνουμε στον ζωολογικό κήπο σε ειδικές περιστάσεις, αυξάνουμε τον κίνδυνο να δημιουργήσουμε ένα κακομαθημένο παιδί, εάν αντιδρούμε έτσι ως απάντηση στην αδιάκοπη ικεσία του. Η δουλειά μας είναι να ενισχύουμε την καλή συμπεριφορά, όχι την κακή. Αν οι γονείς δίνουμε από πολύ νωρίς μεγάλη δύναμη στο παιδί και του μαθαίνουμε να επικεντρώνεται στον εαυτό του, ευνοώντας την ανάπτυξη του εγωισμού, ενώ παράλληλα δεν του μαθαίνουμε να λειτουργεί συνεργατικά και σε ένα ορισμένο πλαίσιο κανόνων που λαμβάνουν υπόψιν τους και τις ανάγκες των άλλων, το παιδί γίνεται κακομαθημένο.

Τα χαρακτηριστικά ενός κακομαθημένου παιδιού

Πολλοί ειδικοί δεν χρησιμοποιούν αυτόν τον όρο καθώς είναι ελλιπής και υποτιμητικός. Αλλά η «ανεκτική πειθαρχία» μπορεί να οδηγήσει τα παιδιά να επιδείξουν συμπεριφορές όπως:

• Χαμηλό αυτοέλεγχο
• Επιθετικότητα
• Εγωκεντρισμό
• Παρορμητικότητα
• Αντίδραση
• Κυριαρχική φύση

Συμπεριφορές ενός κακομαθημένου παιδιού

• Δεν ακολουθεί τους κανόνες, δε συμμορφώνεται με λογικές προτάσεις
• Δεν αντιδρά στο «μη», «όχι», «σταμάτα» ή άλλες εντολές
• Διαμαρτύρεται για όλα
• Επιμένει να γίνουν τα πράγματα όπως το ίδιο θέλει
• Έχει άδικες ή υπερβολικές απαιτήσεις από τους άλλους
• Δε σέβεται τα δικαιώματα των άλλων
• Προσπαθεί να ελέγχει τους άλλους
• Νευριάζει εύκολα
• Γκρινιάζει και έχει συχνά ξεσπάσματα θυμού
• Διαρκώς διαμαρτύρεται ότι βαριέται

Πόσο διαρκεί η κακή συμπεριφορά;

Τα παιδιά πιθανότατα θα συνεχίσουν αυτή τη συμπεριφορά εάν οι γονείς συνεχίσουμε να αποφεύγουμε τη θέσπιση ορίων και πειθαρχίας, με πολύ πιθανό το ενδεχόμενο να προκαλέσει προβλήματα στα παιδιά όταν φτάσουν στη σχολική ηλικία, ακόμη και στην ενήλικη ζωή. Μπορεί να δυσκολεύονται να βρουν στόχους, κίνητρα κι επιμονή, αλλά και στις σχέσεις με τους άλλους. Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχουν τρόποι για να αποτρέψουμε ή να διορθώσουμε αυτή τη συμπεριφορά.

Πώς να μην… κακομάθουμε το παιδί μας

• Βάζουμε όρια και κανόνες ανάλογα με την ηλικία του.
• Δε νιώθουμε ενοχές κάνοντας κάτι τέτοιο.
• Δεν ξεχνάμε ότι τα παιδιά επιζητούν σταθερότητα από τους γονείς τους και συχνά τους τεστάρουν για να διαπιστώσουν αν οι γονείς πράγματι τηρούν αυτά που λένε. Κάτι τέτοιο δημιουργεί αίσθηση σταθερότητας και ασφάλειας στο παιδί.
• Δείχνουμε αγάπη, αλλά σταθερότητα και συνέπεια στις αποφάσεις μας (που θα πρέπει να είναι πάντα λογικές).
• Οι απαγορεύσεις είναι απαραίτητες από μικρή ηλικία, διότι τα παιδιά αρχικά χρειάζονται τα εξωτερικά «όχι» και «μη», μέχρι να μάθουν στον αυτοέλεγχο και την αυτοπειθαρχία.
• Η συνεργασία του παιδιού με τους γονείς στο θέμα των βασικών κανόνων θα πρέπει ν’ αρχίσει ήδη από την προσχολική ηλικία (έτσι το παιδί δε θα έχει δυσάρεστες εκπλήξεις όταν ξεκινήσει το σχολείο).
• Μερικές αποφάσεις/κανόνες των ενηλίκων δεν επιδέχονται διαπραγματεύσεις (π.χ. το παιδί θα πρέπει να κάθεται στο πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου, στο ειδικό καρεκλάκι ή με ζώνη ασφαλείας).
• Άλλες φορές, πάλι, καλό είναι να έχει το παιδί τη δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα σε δυο πράγματα τα οποία οι γονείς ήδη εγκρίνουν (πχ τι είδους πρωινό να φάει, δημητριακά ή φρυγανιές με μέλι, ή να φορέσει το μπλε ή το καφέ παντελόνι).
• Διακρίνουμε ανάμεσα στις ανάγκες κι επιθυμίες του παιδιού: οι ανάγκες συμπεριλαμβάνουν την ανακούφιση από το αίσθημα της πείνας, της δίψας, του πόνου και του φόβου και οι γονείς θα πρέπει ν’ ανταποκρινόμαστε άμεσα σε αυτές, ειδικά όταν συνοδεύονται από κλάμα.
• Όταν το παιδί κλαίει γι’ άλλο λόγο, συνήθως πρόκειται για επιθυμίες και δεν είναι κάτι σοβαρό. Το κλάμα είναι μια φυσιολογική αντίδραση στην αλλαγή και την απογοήτευση. Όταν το παιδί κλαίει την ώρα που έχει κι ένα ξέσπασμα θυμού, θα πρέπει να το αγνοήσουμε. Δείχνουμε κατανόηση για τα συναισθήματά του (καταλαβαίνω ότι νευρίασες) αλλά δεν ενδίδουμε για να του κάνουμε κάποιο παράλογο χατίρι.
• Αντιδράμε στο έξτρα κλάμα του παιδιού μας όταν επιμένουμε στους βασικούς κανόνες, δίνοντας στο παιδί περισσότερη αγκαλιά, προσοχή και ποιοτικό χρόνο όταν δεν κλαίει.
• Δεν επιτρέπουμε στα ξεσπάσματα θυμού να λειτουργήσουν (π.χ. ουρλιαχτά, κλάματα, χτύπημα των ποδιών στο πάτωμα, κράτημα αναπνοής, κλπ.), ενδίδοντας στις απαιτήσεις του παιδιού, απλά τα αγνοούμε.
• Μαθαίνουμε στο παιδί να αντιμετωπίζει τη βαριεστημάρα του και να μάθει να ευχαριστιέται και με τον εαυτό του (εμείς προσφέρουμε παιχνίδια, χαρτιά, μπογιές και το παιδί πρέπει να τα απασχοληθεί κάποια στιγμή μόνο του).
• Μαθαίνουμε στο παιδί να έχει υπομονή και να περιμένει.
• Δεν υπερπροστατεύουμε το παιδί από τις καθημερινές μικροδυσκολίες, του επιτρέπουμε να τις χειριστεί (στην αρχή με τη βοήθειά μας), ώστε να μάθει στη συνέχεια ότι μπορεί να ανταπεξέρχεται και μόνο του.

*Διαβάστε ακόμη: Kαλοκαίρι και Διακοπές: Tα 12 πιο διασκεδαστικά βιβλία δραστηριοτήτων για παιδιά όλων των ηλικιών