Μία συζήτηση με την νεαρή επιστήμονα για τη μεθοδολογία της εκπαίδευσης STEM, τις προκλήσεις της ψηφιακής εποχής, τα έμφυλα στερεότυπα και τις «ταμπέλες» που συχνά ενσωματώνουν οι μαθητές.
Τι εργαλεία προσφέρει ο συνδυασμός διαφορετικών επιστημονικών πεδίων στην εκπαίδευση και πώς μπορεί να γίνει πιο ευχάριστη, συμμετοχική και διαδραστική για εκπαιδευτικούς και μαθητές; Η Ιφιγένεια Παγωμένου έχει σπουδάσει Γεωγραφία στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και έχει ολοκληρώσει τις σπουδές της στη Γαλλία στον κλάδο της Δημογραφίας, ενώ πλέον έχει ξεκινήσει διδακτορικό για τη Δημογραφία και τα έμφυλα στερεότυπα. Μετά από αρκετά χρόνια που εργάστηκε σε εταιρία ως υπεύθυνη σε τμήματα εξυπηρέτησης πελατών και απέκτησε εμπειρία σε ζητήματα εκπαίδευσης και στελέχωσης, αποφάσισε να στραφεί σε ένα κοινωνικό πεδίο και έτσι ανέλαβε το πρόγραμμα Generation Next που βασίζεται στη STEM εκπαίδευση.
Από το συγκεκριμένο πρόγραμμα έχουν περάσει μέχρι τώρα εκατοντάδες παιδιά τα οποία συνεργάστηκαν για να φτιάξουν κάτι από το μηδέν. Μία ομάδα μαθητών από την Κομοτηνή δημιούργησε μία εφαρμογή για την εθελοντική αιμοδοσία, ενώ μία άλλη ομάδα κατασκεύασε ένα γάντι μετάφρασης της νοηματικής γλώσσας σε κείμενο. Σε ένα ψηφιακό περιβάλλον που αλλάζει διαρκώς και με τα εργαλεία της τεχνητής νοημοσύνης να γίνονται όλο και πιο δυνατά και επιδραστικά σε κάθε τομέα της ζωής μας, η ενδυνάμωση των μαθητών αλλά και της εκπαιδευτικής κοινότητας αποτελεί ένα ανοιχτό διακύβευμα για το μέλλον.
Τι είναι η μεθοδολογία STEM στην εκπαίδευση και ποια νέα εργαλεία προσφέρει;
Ο όρος STEM [Science, Technology, Engineering and Mathematics] συνδυάζει τις Φυσικές Επιστήμες, την Τεχνολογία, τη Μηχανική και τα Μαθηματικά. Είναι μία εκπαιδευτική μεθοδολογία που αξιοποιεί στοιχεία από διαφορετικά επιστημονικά πεδία και συνδυάζει την έρευνα, τις νέες τεχνολογίες, τη διαδικασία της επίλυσης προβλημάτων, τη συλλογή και την ανάλυση δεδομένων. Ο στόχος είναι τα παιδιά να μπορέσουν να αναπτύξουν μέσα από μία διαθεματική διαδικασία την κριτική σκέψη για να επιλύουν αποτελεσματικά θέματα της καθημερινής ζωής.
Τι καινούργιο μαθαίνουν τα παιδιά και οι εκπαιδευτικοί μέσα από τις δράσεις;
To πρόγραμμα Generation Next υλοποιείται από το 2017. Από το 2019 υπάρχει διαδικτυακή πλατφόρμα στην οποία έχει συγκεντρωθεί το εκπαιδευτικό υλικό. Είναι ένα πρόγραμμα ανάπτυξης ψηφιακών δεξιοτήτων που βασίζεται στη STEM εκπαίδευση και ο στόχος του είναι να ενδυναμώσει τους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές και τις μαθήτριες. Οι δράσεις του προγράμματος περιλαμβάνουν εργαστήρια σε απομακρυσμένες περιοχές της χώρας, online μαθήματα, συνεργασίες με το ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, πανελλήνιο διαγωνισμό για μαθητές, συμμετοχές σε φεστιβάλ και workshops σε όλη την Ελλάδα. Το ζητούμενο είναι να μπορέσουν τα παιδιά να αναπτύξουν κριτική σκέψη, δημιουργικότητα, συνεργασία και διαδραστικότητα με τη βοήθεια της επιστήμης και της τεχνολογίας.
Υπήρξαν παραδείγματα που κατέδειξαν ότι αυτή η εμπειρία έφερε πρακτικά αποτελέσματα;
Κατά τη διάρκεια του διαγωνισμού, τα παιδιά καλούνται να εμπνευστούν από την τοπική κοινότητα, να συνεργαστούν μεταξύ τους, να επιλέξουν ένα πρόβλημα και να το λύσουν αξιοποιώντας τεχνολογίες που μαθαίνουν κατά τη διάρκεια του προγράμματος ή χρησιμοποιώντας δικές τους ψηφιακές δεξιότητες. Σε παλαιότερο διαγωνισμό μία ομάδα μαθητών έφτιαξε ένα γάντι μετάφρασης της νοηματικής γλώσσας σε κείμενο. Μία άλλη ομάδα από την Κομοτηνή δημιούργησε μία εφαρμογή για την εθελοντική αιμοδοσία και μάλιστα συνεργάστηκε με το τοπικό νοσοκομείο της πόλης ώστε να ενημερώνονται οι κάτοικοι μέσω της συγκεκριμένης εφαρμογής για τις ανάγκες που προκύπτουν καθημερινά σε αίμα. Τα παιδιά προχώρησαν το πρότζεκτ και πλέον συνεργάζονται με νοσοκομεία από όλη την Ελλάδα. Είναι 19-20 ετών και μας έχουν συγκινήσει πάρα πολύ με όλα όσα έχουν καταφέρει.
Τι αποκομίζουν τα παιδιά από όλη αυτή τη διαδικασία και ποιες εμπειρίες σας μεταφέρουν;
Οι αντιδράσεις τους είναι αρκετά διαφορετικές ανάλογα με τον χαρακτήρα και τις δεξιότητες. Το σημαντικό είναι ότι καταφέρνουν να συνεργαστούν και να φτιάξουν κάτι με τα χέρια τους. Συχνά αντιμετωπίζουμε τους μαθητές μέσα από συγκεκριμένες «ταμπέλες», για παράδειγμα θεωρούμε ότι κάποιοι είναι καλοί στα καλλιτεχνικά μαθήματα, ενώ άλλοι έχουν έφεση στα μαθηματικά. Στη δική μας περίπτωση, δημιουργούνται σύνθετα γκρουπ με διαφορετικά ταλέντα που δουλεύουν μαζί για ένα συλλογικό αποτέλεσμα ενώνοντας τις δυνάμεις τους. Υπάρχουν μαθητές που έχουν μάθει να «φοβούνται» τις θετικές επιστήμες. Είναι σημαντικό να καταλάβουν ότι μπορούν να συμμετέχουν πρακτικά όταν το μάθημα γίνεται πιο διαδραστικό και ελκυστικό. Τα παιδιά μέσα από αυτή τη διαδικασία κατάφεραν να χτίσουν μία σχέση εμπιστοσύνης με τους εκπαιδευτικούς, ενώ κάποια άλλα έσπασαν στην πράξη έμφυλα στερεότυπα και προκαταλήψεις καθώς μπήκαν στη διαδικασία να συνεργαστούν.
Η συζήτηση για τη χρήση της τεχνολογίας και την τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) περιλαμβάνει τους κινδύνους, το ρίσκο, τα ζητήματα ηθικής που ανοίγουν σε ένα νέο ψηφιακό τοπίο. Στην εκπαίδευση ποιες είναι οι πιο μεγάλες προκλήσεις;
Η τεχνολογία είναι πάντα αμφιλεγόμενη. Όταν ανακαλύπτουμε μία καινούργια και δυνατή καινοτομία που επηρεάζει καταστάσεις μεγάλης κλίμακας, είναι πολύ σημαντικό να μπορέσει να ενταχτεί στην κοινωνία χωρίς να αποτελεί απειλή διαμορφώνοντας και το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα εργαλείο που δόθηκε στον γενικό πληθυσμό κυρίως μέσω του ChatGPT. Στην πραγματικότητα υπήρχε ήδη στην καθημερινότητα μέσω της Google, αλλά και των διαφημίσεων που συλλέγουν δεδομένα για τις προτιμήσεις μας στο διαδίκτυο. Η συζήτηση που έχει ανοίξει είναι πολύ σημαντική γιατί βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή σημαντικών αλλαγών. Το πλαίσιο ορθής λειτουργίας που προστατεύει την κοινωνία μπορεί να θέσει τις βάσεις για βελτίωση στους τομείς της εκπαίδευσης, της υγείας, της προστασίας του περιβάλλοντος κ.ά.
Υπάρχει ο φόβος της παραπληροφόρησης από την generative AI αν δεν υπάρξει το κατάλληλο πλαίσιο προστασίας στην εκπαίδευση;
Φυσικά. Υπάρχουν θεωρητικά εργαλεία που βοηθούν τους μαθητές να εξοικειωθούν, αλλά και πρακτικές εφαρμογές για την ηθική της τεχνολογίας και για το πως μπορεί να κάνει κανείς τις κατάλληλες ερωτήσεις για να πάρει πίσω σωστά αποτελέσματα. Είναι απαραίτητο πρώτα να μαθαίνουμε πως ακριβώς λειτουργεί το κάθε εργαλείο για να μπορούμε να αξιολογούμε στη συνέχεια με κριτική διάθεση τις πληροφορίες που μας επιστρέφει.
