Σοβαρή αύξηση καταγράφεται τα τελευταία χρόνια σε παιδιά, εφήβους και νέους ενήλικες – Τα κυρίαρχα πρότυπα ομορφιάς, η πανδημία, το σχολικό μπούλινγκ και το κυνήγι της «αριστείας» συνιστούν επιβαρυντικούς παράγοντες
Η πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών, ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια και διδάκτωρ στο τμήμα Ψυχολογικής Ιατρικής και Ψυχιατρικής του Institute of Psychiatry, στο King’s College του Λονδίνου, Μαρία Τσιάκα μας μίλησε για το στίγμα, για τους κοινωνικούς παράγοντες που πυροδοτούν τις διατροφικές διαταραχές, αλλά και την έλλειψη εκπαίδευσης και ενδιαφέροντας από την πλευρά της πολιτείας.
Το κοινωνικό περιβάλλον διαμορφώνει τη σχέση των εφήβων με την τροφή
Όπως δείχνουν τα αριθμητικά στοιχεία, το πρόβλημα των διατροφικών διαταραχών έχει πολλαπλασιαστεί, ειδικά μετά την πανδημία και την περίοδο της καραντίνας. Τα τελευταία χρόνια, υπάρχει μεγάλη αύξηση περιστατικών νευρικής ανορεξίας ακόμη και σε παιδιά 10 και 11χρονών. «Έχουν ανέβει ανησυχητικά τα ποσοστά. Το 2000, περίπου το 5% των εφήβων έπασχε από διατροφικές διαταραχές, ενώ σήμερα το ποσοστό έχει φτάσει κοντά στο 35%. Aυτό δείχνει ότι υπάρχουν σημαντικοί κοινωνικοί παράγοντες που πυροδοτούν το πρόβλημα», λέει η Μαρία Τσιάκα.
Μιλήσαμε για τον τρόπο που το κοινωνικό περιβάλλον αλληλεπιδρά και διαμορφώνει τη σχέση των εφήβων με την τροφή. «Ένα νέο φαινόμενο είναι η διαρκής ενασχόληση των εφήβων με εικόνες που προβάλλονται στα κοινωνικά δίκτυα και με τα κυρίαρχα πρότυπα ομορφιάς που αναπαράγουν. Παράλληλα, έχει σημειωθεί αύξηση των περιστατικών σχολικού εκφοβισμού (μπούλινγκ), ενώ έχει ενισχυθεί το πρότυπο της «αριστείας» σε όλα τα επίπεδα για τους μαθητές και για τους εφήβους. Υπάρχουν παιδιά που είναι πιο ευάλωτα σε σχέση με άλλα λόγω ιδιοσυγκρασιακών χαρακτηριστικών. Ένα παιδί με τελειομανία και άγχος που καταβάλλει υπερπροσπάθεια για υψηλές επιδόσεις, που θέλει να ικανοποιεί τους ενήλικες και αγαπάει τη δομή και τη συμμετρία καθίσταται πιο ευάλωτο στις διαταραχές. Η συστηματική και έντονη ενασχόληση με το σώμα και μάλιστα μέσα από τα κυρίαρχα φίλτρα ομορφιάς ήταν ένα φαινόμενο που κορυφώθηκε την περίοδο της πανδημίας και δημιούργησε έξαρση», προσθέτει η Μαρία Τσιάκα.
Αναρωτιέμαι αν η ορατότητα που δίνουν οι νέες τεχνολογίες και τα κοινωνικά δίκτυα σε διαφορετικά πρότυπα (πχ. έφηβες που πολεμούν το body shaming ή επαφή με πιο ποιοτικές δραστηριότητες όπως μουσική και διάβασμα) θα μπορούσαν να προσφέρουν επιπλέον εργαλεία στα παιδιά και τους εφήβους.
«Ενώ θα μπορούσε να συμβεί αυτό, στην πραγματικότητα οι άνθρωποι που προβάλλουν θετικά πρότυπα δεν προωθούνται τόσο πολύ, ούτε έχουν τόσους ακόλουθους στους λογαριασμούς τους. Δυστυχώς τα κυρίαρχα πρότυπα ομορφιάς και η απαίτηση του «fit and thin» έχει επικρατήσει σχεδόν παντού. Έχει παρατηρηθεί ότι αρνητική εικόνα σώματος μπορεί να έχουν αυτή τη στιγμή ακόμη και κορίτσια εννέα ετών, ενώ υπάρχει ένα σαρωτικό κύμα διορθωτικών επεμβάσεων σε πολύ νέες ηλικίες».
Το σχολείο αναπαράγει συχνά τα στερεότυπα
Γύρω από τη νευρική ανορεξία υπάρχουν πολλά στερεότυπα. Το στίγμα παραμένει, όπως και οι μύθοι γύρω από τις διατροφικές διαταραχές, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που η οικογένεια φορτώνεται με ενοχή. Ένα μεγάλο πρόβλημα είναι η έλλειψη εκπαίδευσης και σωστού σχεδιασμού, με τα κυρίαρχα στερεότυπα για το βάρος να αναπαράγονται ακόμα και μέσα στο σχολείο.
«Πολλοί γονείς πιστεύουν ότι η διατροφική διαταραχή δεν αγγίζει τα παιδιά και ειδικά τα αγόρια. Αυτό είναι μύθος. Η ανορεξία επηρεάζει όλα τα άτομα ανεξαρτήτως φύλου και κοινωνικού/ πολιτισμού υπόβαθρου. Η πιο συνηθισμένη ηλικία εμφάνισης της νόσου είναι γύρω στα 13- 14. Ένα σημαντικό πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει καμία ενημέρωση για τις διατροφικές διαταραχές. Στο σχολείο και στο κοινωνικό περιβάλλον υπάρχει ένα διαρκές κυνήγι αριστείας για τα παιδιά. Από την άλλη πλευρά, δεν έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές έρευνες , ούτε έχουμε διαθέσιμα αρκετά επιστημονικά δεδομένα, ενώ η πολιτεία δεν δίνει καμία έμφαση στις διατροφικές διαταραχές, είναι σαν να μην υπάρχουν», τονίζει η Μαρία Τσιάκα και καταλήγει σε σχέση με την αντιμετώπιση του σχολείου:
«Στα σχολεία υπάρχουν κάποια προγράμματα για την παχυσαρκία – η νευρική ανορεξία δεν υπάρχει πουθενά- αλλά με έναν τρόπο που υπάρχει ο κίνδυνος να πυροδοτήσει νέες διατροφικές διαταραχές, χωρίζοντας τις τροφές σε «καλές» και «κακές», μετρώντας το λίπος των παιδιών και κάνοντας δημόσια σχόλια για το βάρος τους. Αυτά τα προγράμματα δεν δείχνουν ουσιαστικά στα παιδιά πως να διαχειρίζονται στην πραγματικότητα την τροφή τους. Οι μύθοι και τα στερεότυπα είναι πολλά και δυστυχώς διαιωνίζουν τη νόσο.
Στην ανορεξία το στίγμα και η ενοχή βαραίνει ολόκληρη την οικογένεια, είναι σαν να τους λένε: «εσύ φταις που έχεις αφήσει το παιδί σου να πεινάσει». Χρειάζεται μία πολυσύνθετη και διαφορετική αντιμετώπιση στο μέλλον».
