Ο αρχαιολογικός χώρος των Δελφών αποτελεί τον δεύτερο πιο δημοφιλή τουριστικό προορισμό στην Ελλάδα μετά την Ακρόπολη. Οι ντόπιοι και οι ντόπιες τον γνωρίσαμε πιθανότατα σε κάποια σχολική εκδρομή και από τότε επιστρέφουμε σε αυτόν για να νιώσουμε το μαγευτικό συναίσθημα που προκαλεί η απέραντη φύση όταν διασταυρώνεται με ιστορίες για αετούς που πετούν πάνω από το κέντρο του κόσμου, Πυθίες που μασάνε φύλλα δάφνης και βγάζουν διφορούμενους χρησμούς καταστροφών και τον αμύθητο πλούτο του αρχαίου ελληνικού κόσμου που αφιερωνόταν στον θεό του φωτός και τις θεραπαινίδες του σε μυστικιστικές τελετές.

Η μαγεία των Δελφών

Υπάρχει ακόμη μαγεία στους Δελφούς; Η απάντηση είναι αδιαμφισβήτητα καταφατική. Ακόμη κι αν χρειαστεί να παρκάρεις χιλιόμετρα μακριά λόγω των άπειρων Ι.Χ., πούλμαν και τροχόσπιτων που σταθμεύουν άναρχα στον κεντρικό δρόμο, ακόμη κι αν συνωστίζεσαι με εκατοντάδες γκρουπ τουριστών από όλο τον κόσμο, θα βρεις μια ήσυχη θέση για να νιώσεις τη μαγεία του χώρου.

Πώς θα κινηθείς στον αρχαιολογικό χώρο

Η επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο και στο μουσείο απαιτεί τουλάχιστον τέσσερις ώρες για να μπεις στο πνεύμα της εποχής και να θυμηθείς τα βασικά που γνωρίζεις για την ιστορία τους. Η επίσκεψη είναι καλύτερα να ξεκινήσει από το μουσείο στα αριστερά της κεντρικής εισόδου, όπου θα βρεις την κατατοπιστική μακέτα όλου του χώρου, πληροφορίες για τις ανασκαφές και την ανασύνθεση των ναών, ενδιαφέροντες κούρους και κλασικά αγάλματα και βέβαια τη μεγάλη «ατραξιόν» των Δελφών που βρίσκεται στην τελευταία αίθουσα: τον Ηνίοχο με το ολοζώντανο βλέμμα, τη μνημειακή στάση και τις απίθανες λεπτομέρειες στον χιτώνα του.

Η ολοζώντανη μορφή του Ηνίοχου στο μουσείο των Δελφών

Όσες φορές κι αν έχεις δει τον Ηνίοχο σε βιβλία και διαδίκτυο, η αίσθηση που παίρνεις όταν τον αντικρίζεις μπροστά σου, υπό το φυσικό φως από έναν εκλεπτυσμένο φεγγίτη, περιτριγυρισμένο από το δέος στα μάτια τουριστών και ντόπιων, δεν μπορείς παρά να θαυμάσεις αυτό το μοναδικό άγαλμα που γεφυρώνει την αρχαϊκή με την κλασική τέχνη σε μια μορφή που απέχει τόσο από την ακαμψία όσο και από τη φυσιοκρατική απόδοση του σώματος. Με ήρεμα χαρακτηριστικά στο πρόσωπό του –έχει μόλις νικήσει στην αρματοδρομία– οδηγεί τα άλογα στον τερματισμό, στρέφοντας ελαφρά το σώμα του στα δεξιά για να πετύχει ο γλύπτης την κίνηση του χιτώνα. Είναι ένας νέος περήφανος και συνάμα ταπεινός, όπως απαιτεί η συμμετοχή σε αγώνες στο όνομα του θεού Απόλλωνα. Ο Ηνίοχος είναι το μοναδικό χάλκινο άγαλμα τέτοιου μεγέθους της προκλασικής περιόδου, που διασώθηκε τυχαία από τις ληστρικές επιδρομές αιώνων επειδή καταπλακώθηκε από τον ναό που τον φιλοξενούσε σε ένα μεγάλο σεισμό του 4ου αιώνα π.Χ. Όταν ανακαλύφθηκε σχεδόν ακέραιος από τη γαλλική αρχαιολογική αποστολή του 1896 έγινε πρωτοσέλιδο στις εφημερίδες όλου του κόσμου και έκτοτε εκατομμύρια μάτια έχουν σπεύσει στους Δελφούς για να τον θαυμάσουν.

Οι ναοί, τα αφιερώματα και το πέταγμα των αετών

Βγαίνοντας από το μουσείο θα κατευθυνθείτε στον κυρίως αρχαιολογικό χώρο, που αναπτύσσεται κλιμακωτά σε διαδοχικά επίπεδα της πλαγιάς. Μοναδικοί κίονες από διαφορετικές ιστορικές περιόδους, ο αφιερωματικός ναός των Αθηναίων, η Κασταλία Κρήνη όπου πλενόταν η πρωθιέρεια του ναού, ο χώρος όπου η Πυθία ερχόταν σε έκσταση κι έδινε τους χρησμούς της και το σήμα του κόσμου. Εδώ είναι ο ομφαλός της γης. Το σημείο όπου συναντήθηκαν οι αετοί που έστειλε ο Δίας –έναν προς την ανατολή και έναν προς τη δύση– για να υπολογίσει το κέντρο της επικράτειάς του. Μόνο που ο Δίας φαίνεται ότι ήρθε δεύτερος –ή και πολλοστός–, καθώς η αρχαιολογική σκαπάνη ανακάλυψε ότι οι Δελφοί ήταν λατρευτικός χώρος από τη νεολιθική εποχή και ότι η μία θρησκεία διαδεχόταν την άλλη στον ίδιο τόπο, φτιάχνοντας νέους ναούς πάνω στα γκρεμίσματα των παλιών. Γιατί όλες επέλεγαν τους Δελφούς; Κάποιοι κάνουν λόγο για την «ενέργεια» του τόπου ενώ οι πιο ορθολογιστές για την προστασία που παρείχε απέναντι στους επιδρομείς – ένας τόπος «αόρατος» στους περαστικούς και δύσκολος στην κατάκτησή του.

Το θέατρο των Δελφών με θέα την απέραντη πλάση

Στο ανώτερο επίπεδο του αρχαιολογικού χώρου θα ανακαλύψεις το θέατρο των Δελφών, ένα αριστούργημα αρχιτεκτονικής. Εάν τύχει και βρεθείς στον χώρο λίγο πριν από τη δύση του ήλιου, όταν οι τουρίστες λιγοστεύουν και ο χώρος ηρεμεί, θα μείνεις άφωνος από τη λειτουργικότητα και την ακουστική αυτού του θεάτρου-κοσμήματος των Δελφών. Εάν μάλιστα είσαι από τους τυχερούς/τυχερές που έχουν παρακολουθήσει κάποια από τις σπάνιες παραστάσεις που δίνονται πλέον στο θέατρο, θα έχεις εγγράψει στο μυαλό σου τη μοναδική εμπειρία του ανταγωνισμού των υποκριτών της αρχαίας τραγωδίας με την απεραντοσύνη του τοπίου. Οι φωνές αντιλαλούν από τις κερκίδες σε ένα προς ένα τα απέναντι βουνά, δημιουργώντας ένα απόκοσμο ηχητικό περιβάλλον που δεν προκαλεί φόβο αλλά περισσότερο δέος για τη δύναμη ενός τόπου να συνομιλήσει με την ανθρώπινη έκφραση – ή μάλλον να την ενσωματώσει με ιδιότυπη αρμονία.

Ο πολυφωτογραφημένος αλλά ακόμη μυστηριώδης Θόλος

Η απόδραση στους Δελφούς δεν σταματά στον κυρίως αρχαιολογικό χώρο. Περίπου 700 μέτρα μακριά και κάτω από τον δρόμο θα επισκεφτείτε τα ερείπια του ναού της Αθηνάς Προναίας και τον εμβληματικό Θόλο. Ο Θόλος ίσως επισκιάζει τα υπόλοιπα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου λόγω του μοναδικού κυκλικού του σχήματος και της ευρύτατα διαδεδομένης αντίληψης ότι αποτελεί το ιερό της Πυθίας. Δεν είναι αλήθεια. Ο Θόλος είναι μεταγενέστερος του κυρίως ιερού, σίγουρα αποτελεί αριστοτεχνικό δείγμα της εξέλιξης των αρχιτεκτονικών και γλυπτικών γνώσεων των αρχαίων Ελλήνων, αλλά οι αρχαιολόγοι και οι ιστορικοί δεν έχουν καταλήξει εάν υπηρετούσε κάποια λειτουργικότητα πέραν του να αποδεικνύει τη θαυμαστή τέχνη των δημιουργών του.

Το φυσικό τοπίο και οι νάρθηκες του Διονύσου στους Δελφούς

Λόγω της απουσίας κάθε άλλης ανθρώπινης δραστηριότητας στους Δελφούς εκτός της περιήγησης των επισκεπτών, το τοπίο στον αρχαιολογικό χώρο σε κάνει να γυρίζεις σε μια εποχή που ο άνθρωπος δεν ήθελε να υποτάξει το περιβάλλον για τις δικές του ανάγκες διατροφής με καλλιέργειες δέντρων και φυτών, στέγασης με το χτίσιμο σπιτιών ή εγκατάστασης μονάδων παραγωγής. Το τοπίο είναι παρθένο κι ας δέχεται χιλιάδες επισκέπτες καθημερινά. Και πεντακάθαρο από ατμοσφαιρική ρύπανση. Το νιώθεις, το αισθάνεσαι, το αναπνέεις, το ακουμπάς. Πιάνεις τους νάρθηκες (φερούλες), αυτά τα περίεργα φυτά με το φύλλωμα του άνηθου και τον χοντρό κορμό που φτάνουν τα 2,5-3 μέτρα ύψος. Στην αρχαιότητα από τους νάρθηκες κατασκεύαζαν τους θύρσους, τα ραβδιά για τις τελετουργίες του Διονύσου που γνωρίζουμε από τις Βάκχες. Σήμερα συμβολίζουν τη σύνδεση του χθες με το σήμερα και το πάντα. Το «χθες» είναι αυτές οι λαξεμένες πέτρες των ναών, οι άτεχνες των ανθρώπων πριν από 6.000 χρόνια και οι αριστουργηματικές της αρχαιότητας, της κλασικής εποχής και των Ρωμαίων. Το «σήμερα» είμαστε εμείς που πηγαίνουμε και τις θαυμάζουμε, ψάχνουμε την ιστορία και προσπαθούμε να ενώσουμε τις τελείες σε ένα διαλυτικό πέρασμα του χρόνου. Και το «πάντα» είναι οι νάρθηκες, η φύση που γεννιόταν, πέθαινε και ξαναγεννιόταν πριν από το ξεκίνημα των δικών μας χρόνων.

Το δικό μας πέρασμα, βραχύ και άχαρο – ίσως και άσκοπο, ένας κόκκος σκόνης στο χάος της απεραντοσύνης.