Την 8η Μαρτίου 1857 οι εργαζόμενες γυναίκες στις βιοτεχνίες ενδυμάτων της Νέας Υόρκης προχώρησαν σε απεργία πραγματοποιώντας διαδήλωση σχετικά με τα ζητήματα των εργασιακών δικαιωμάτων του γυναικείου φύλου και της ανισότητας ανδρών και γυναικών. Η εν λόγω απεργία έχει αναδειχθεί σε απεργία – ορόσημο του παγκόσμιου εργατικού κινήματος, η σημασία της έγκειται στο ότι τέθηκαν ως πρωταρχικό ζήτημα οι συνθήκες εργασίας τα εργασιακά δικαιώματα των γυναικών.
Την 13η Απριλίου 1982 , πραγματοποιείται η πρώτη απεργία εργατριών στην Ελλάδα. Οι υφάντριες του δευτέρου εργοστασίου υφαντουργίας, γνωστών αδελφών της εποχής, στον Πειραιά. Κίνητρο της απεργίας αποτέλεσε η απόφαση της συγκεκριμένης υφαντουργίας να μειώσει την αμοιβή, που κατέβαλλε στις εργαζόμενες, από 80 λεπτά σε 65 λεπτά το τόπι υφάσματος, ήτοι να μειώσει το μεροκάματο τους κατά ποσοστό 20%.[1]
Οι γυναίκες προσπάθησαν και ακόμη προσπαθούν να ξεφύγουν από τους στερεοτυπικούς κανόνες και τα πρότυπα του (πατριαρχικού) συστήματος. Χιλιάδες πορείες, χιλιάδες διαδηλώσεις και καμπάνιες με σκοπό την ενδυνάμωση και την τόνωση των δικαιωμάτων τους στον εργασιακό και όχι μόνον τομέα.
Φαινόμενο γυάλινης οροφής
Η αλήθεια είναι ότι δεν είχα ακούσει ξανά για το συγκεκριμένο φαινόμενο, μέχρι προσφάτως όπου, τον διάβασα ,τυχαία, σε ένα βιβλίο, και μου κίνησε την περιέργεια να το διερευνήσω περαιτέρω… φαινόμενο γυάλινης οροφής ,λοιπόν, ορίζεται ως ένα αόρατο εμπόδιο από στερεότυπες αντιλήψεις, το οποίο λειτουργεί αποτρεπτικά για την άνοδο των γυναικών στην ανώτατη διοίκηση[2], ο όρος «γυάλινη οροφή» υιοθετήθηκε από τους δημοσιογράφους της εφημερίδας Wall Street Journal, το 1986.
Ενδεικτικά μερικές από τις μεγαλύτερες προκλήσεις κάθε γυναίκας στην εργασία
- Χαμηλή εκπροσώπηση
Αξίζει να αναρωτηθούμε … πόσο συχνά συναντούμε γυναίκες σε ηγετικές θέσεις (;)…
- Σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας
Σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας αποτελεί η εκδήλωση οιασδήποτε μη επιθυμητής συμπεριφοράς λεκτικής, μη λεκτικής, ή σωματικής η οποία ενέχει σεξουαλικό χαρακτήρα
- «Ποινικοποίηση» του γάμου και της μητρότητας
Υπόθεση : Συνέντευξη δουλείας. Η ερώτηση του ενός εκατομμυρίου είναι πάντα η εξής « έχεις σκοπό να παντρευτείς , να κάνεις οικογένεια; » , ναι απαντάς[3] το επόμενο που θα ακολουθήσει είναι «θα σας ειδοποιήσουμε». Σε ποιόν άντρα γίνεται αντίστοιχη ερώτηση; Η μητρότητα δεν αποτελεί ποινή αλλά παράσημο και σίγουρα δεν θα έπρεπε να αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα πρόσληψης από την εκάστοτε επιχείρηση. Στο πλαίσιο αυτό, δεν θα έπρεπε να επιτρέπεται στους εργοδότες να αποκλείουν την πρόσληψη γυναικών με την αιτιολογία ότι προτίθενται να αποκτήσουν ή έχουν ήδη οικογένεια και επομένως υποχρεώσεις.
- Οι ημέρες περιόδου άλλως «οι δύσκολες μέρες του μήνα»
Κατά την διάρκεια της περιόδου το γυναικείο σώμα καταπονείται με αποτέλεσμα η γυναίκα να εξαντλείται σωματικά και ψυχικά. Οι ορμόνες τις δύσκολες αυτές ημέρες δεν είναι σύμμαχος των γυναικών… πότε επιτέλους θα καθιερωθεί άδεια για τις εργαζόμενες όσον αφορά τις δύσκολες μέρες του μήνα ή και την εμμηνόπαυση; Η δυσμηνόρροια, που αφορά τις δύσκολες ημέρες του μήνα, αποτελεί ένα σύνηθες φαινόμενο – περισσότερες από τις μισές γυναίκες που έχουν έμμηνο ρύση έρχονται αντιμέτωπες με εξαντλητικά έντονους πόνους και δυσφορία για μία ή δύο ημέρες, το λιγότερο, κάθε μήνα. Για ορισμένες γυναίκες, ο πόνος είναι αφόρητος με αποτέλεσμα να καθίσταται αδύνατη η εκτέλεση ακόμη και απλών δραστηριοτήτων για αρκετές ημέρες.
Χώρες & περιοχές που παρέχουν την δυνατότητα άδειας κατά τις δύσκολες ημέρες του μήνα: Ισπανία (η πρώτη και μοναδική χώρα της Ε.Ε.), Ιαπωνία, Ινδονησία, Νότια Κορέα, Ταϊβάν, Βιετνάμ & Ζάμπια
Η αρχή της ισότητας κατοχυρώνεται και θωρακίζεται στην ελληνική έννομη τάξη
Σύμφωνα με το άρθρο 4 παρ.2 του ελληνικού Συντάγματος «Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις», με την διάταξη αυτή δημιουργείται ένας φραγμός δημιουργίας ευμενώς ή δυσμενών διακρίσεων μέσω νομοθετικών ή διοικητικών διατάξεων υπέρ του ενός ή του άλλου φύλου.
Το άρθρο 22 παρ.2 εδ. β’ του ελληνικού Συντάγματος ορίζει «Όλοι οι εργαζόμενοι, ανεξάρτητα από φύλο ή άλλη διάκριση, έχουν δικαίωμα ίσης αμοιβής για παρεχόμενη εργασία ίσης αξίας».
Με το άρθρο 116 παρ.2 του ελληνικού Συντάγματος κατοχυρώνεται η κατάργηση των αποκλίσεων από την αρχή ισότητας των φύλων «Δεν αποτελεί διάκριση λόγω φύλου η λήψη θετικών μέτρων για την προώθηση της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Το Κράτος μεριμνά για την άρση των ανισοτήτων που υφίστανται στην πράξη, ιδίως σε βάρος των γυναικών», σκοπόςτης συγκεκριμένης διάταξης είναι η προώθηση της ίσης μεταχείρισης των φύλων στην πράξη.
Η ελληνική νομοθεσία για την αρχή της ισότητας στην απασχόληση και στην εργασία
Ορόσημο υπήρξαν την δεκαετία του 1980 μία σειρά νόμων οι οποίοι συνέβαλαν ιδιαίτερα στην προσπάθεια προώθησης ίσων ευκαιριών στον εργασιακό χώρο για το γυναικείο φύλο, με κυριότερους το Ν.1414/1984 και το Ν.1483/1984. Ενδεικτικά μια σειρά νομοθετημάτων και προεδρικών διαταγμάτων που αφορούν και τα εργασιακά δικαιώματα των γυναικών.
- Ο Ν. 1414/1984 ο οποίος καθιέρωσε «την εφαρμογή της αρχής της ισότητας των φύλων στις εργασιακές σχέσεις και άλλες διατάξεις»
- O N. 1483/1984 ο οποίος κατοχύρωσε «την προώθηση του συνδυασμού επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής»
- Ο Ν. 3488/2006[4] «Για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών όσον αφορά στην πρόσβαση στην απασχόληση, στην επαγγελματική εκπαίδευση και ανέλιξη, στους όρους και στις συνθήκες εργασίας και άλλες διατάξεις»
Με το Ν. 3488/2006,ο οποίος αντικατέστησε το Ν.1414/1984, προκειμένου να επιτευχθεί η ενσωμάτωση του σκοπός και της φιλοσοφία της Οδηγίας 73/2000/ΕΚ και στους κόλπους του ελληνικού δικαίου.
- Ο Ν. 3896/2010[5] σχετικά με την «Εφαρμογή της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας και απασχόλησης − Εναρμόνιση της κείμενης νομοθεσίας με την Οδηγία 2006/54/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Ιουλίου 2006 και άλλες συναφείς διατάξεις» τροποποίησε τον νόμο 3488/2006 σχετικά με θέματα που αφορούν α) την ισότητα αμοιβής μεταξύ ανδρικού και γυναικείου φύλου β) την ίση μεταχείριση περί των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης των δύο φύλων γ) την ίση μεταχείριση σε θέματα εξέλιξης, όρους και κατάρτισης στην εργασία και απασχόληση δ) την ίση μεταχείριση και ίσες ευκαιρίες, μέσω μέτρων του εθνικού νομοθέτη.
- Ο Ν.4443/2016[6] σχετικά με την καταπολέμηση «των διακρίσεων στην εργασία και στην απασχόληση»
- Ο Ν. 1911/1990[7] διευρύνει την εισαγωγή των γυναικών στις Ανώτατες Στρατιωτικές Σχολές.
- Ο Ν. 705/1977[8], με τον οποίο όσες γυναίκες κατατάσσονται στις Ένοπλες Δυνάμεις έχουν την ίδια στρατιωτική ιδιότητα με τους άνδρες. Μέχρι και το 1975 όπου άρχισε να εξετάζεται η περίπτωση στράτευσης των γυναικών, μόνον οι νοσηλεύτριες των στρατιωτικών νοσοκομείων θεωρείτο ότι αποτελούσαν τμήμα των Ενόπλων Δυνάμεων. Συνεπώς, το εν λόγο νομοθέτημα αποτελεί νομοθετική θερμοκοιτίδα των γυναικών που υπηρετούν στις Ένοπλες Δυνάμεις.
- Ο Ν. 3258/2004[9] με τον οποίο χορηγείται στις μητέρες δικαστικές λειτουργούς άδεια εννέα μηνών (9) μηνών με αποδοχές για ανατροφή παιδιού.
- Το Π.Δ. 41/2003[10] κατά το οποίο προβλέπονται ειδικά μέτρα σχετικά με την βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας της εργασία των εγκύων, λεχώνων και γαλουχουσών εργαζομένων, το οποίο συμπλήρωσε τις διατάξεις του Π.Δ. 176/1997.
- Ν. 3250/2004[11] με τον οποίο ενισχύεται η πρόσληψη, σε ποσοστό 10%, για μερική απασχόληση στο Δημόσιο, τους Ο.Τ.Α. και τα Ν.Π.Δ.Δ., μητέρων ανηλίκων τέκνων χωρίς ηλικιακό περιορισμό.
Θα ήταν παιδαριώδες να πιστεύουμε ότι η ισότητα των φύλων σε μια κοινωνία αποτελεί αμιγώς γυναικείο θέμα. Η ισότητα των φύλων δομεί ένα ζήτημα πανανθρώπινο, ένα ζήτημα κοινωνικοπολιτικό και οικονομικό που αφορά ακράδαντα όλες τις κοινωνίες. Εξάλλου, όπως είχε αναφέρει και ο Τζον Μίλτον[12] «σε μια κοινωνία χωρίς ισότητα, τι αρμονία, αλήθεια και ομορφιά μπορεί να επικρατήσει»;. Οι κοινωνίες εξελίσσονται το ίδιο και οι άνθρωποι, τα δικαιώματα μας κατοχυρώνονται και προστατεύονται από νομοθετικά πλαίσια, τα οποία συνεχώς εμπλουτίζονται, έχοντας πάντα, ως επίκεντρο τον άνθρωπο. Δεν θα πρέπει ποτέ να εγκαταλείψουμε να διεκδικούμε τα δικαιώματα μας, άλλως έτσι θα επιτρέψουμε την υπονόμευση τους.
[1] Ελάχιστα είναι γνωστά για το συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός.
[2] Ο’ Connor, p. 400
[3] Η απάντηση «ναι» είναι καθαρά δοσμένη στο παρόν άρθρο για την ανάδειξη της ανισότητας σχετικά με τις ερωτήσεις που δέχεται μια γυναίκα και ένας άντρας σε συνεντεύξεις δουλειάς. Είναι αυτονόητο ότι μπορείς να δηλώσεις όχι δεν θέλω να κάνω παιδιά, δεν θέλω να παντρευτώ. Είσαι ελεύθερη να καθορίσεις την ζωή σου και τα θέλω σου.
[10] Αναλυτικά το Προεδρικό Διάταγμα
[12] Τζον Μίλτον, Άγγλος ποιητής, 1608-1674.
