Ένας από τους παράγοντες που εντείνουν το στρες είναι οι αρνητικές αντιλήψεις που έχουμε για τον εαυτό μας, τον κόσμο και το μέλλον. Οι αντιλήψεις αυτές είναι υπεργενικευμένα και άκαμπτα συμπεράσματα που όμως τα θεωρούμε απόλυτα αληθή. Είναι οι λεγόμενες πυρηνικές πεποιθήσεις, που τις έχουμε ενστερνιστεί και όταν είναι δυσλειτουργικές δυσχεραίνουν την καθημερινότητά μας. Συχνά πέφτουμε στην παγίδα να συγκρινόμαστε με άλλους που καλούνται ενδεχομένως να αντιμετωπίσουν την ίδια κατάσταση με εμάς. Ξεχνάμε ότι κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και με τον δικό του μοναδικό τρόπο αντιλαμβάνεται και διαχειρίζεται καταστάσεις.
Πώς δημιουργούνται οι δυσλειτουργικές πεποιθήσεις;
Σύμφωνα με τον Beck, θεμελιωτή του Γνωσιακού Συμπεριφοριστικού Θεραπευτικού Μοντέλου, τα σχήματα είναι γνωσιακές δομές που περιλαμβάνουν τις πυρηνικές πεποιθήσεις, τις εκτιμήσεις μας και τον τρόπο με τον οποίο επεξεργαζόμαστε πληροφορίες που σχετίζονται με τον εαυτό μας και το κοινωνικό περιβάλλον. Τα σχήματα μπορεί να είναι λειτουργικά ή δυσλειτουργικά. Όταν είναι δυσλειτουργικά επηρεάζουν αρνητικά τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τη συμπεριφορά μας και το σώμα μας. Μια τέτοια δυσάρεστη κατάσταση πυροδοτεί το άγχος γιατί το άτομο τείνει να έχει αυτόματες αρνητικές σκέψεις που δημιουργούν έντονα συναισθήματα.
Πώς τροποποιούνται οι δυσλειτουργικές πεποιθήσεις σε λειτουργικές;
Είναι συνήθως τόσο ριζωμένες αυτές οι πυρηνικές πεποιθήσεις που υπάρχει δυσκολία στον εντοπισμό και την αναγνώρισή τους ως δυσλειτουργικές. Το άτομο αρχικά με τη βοήθεια του ειδικού θα πρέπει να εντοπίσει τα δυσλειτουργικά γνωσιακά του σχήματα και να τα αναγνωρίσει. Θα πρέπει να δουλέψει το περιεχόμενο των σχημάτων με τη διερεύνηση των εμπειριών του και τον τρόπο με τον οποίο επεξεργάζεται και ερμηνεύει τις πληροφορίες. Εντοπίζοντας τα δυσλειτουργικά σχήματα και τροποποιώντας τα, το άτομο ανακουφίζεται από το άγχος διότι πλέον έχει επικεντρωθεί σε εκείνα μόνο που ελέγχει υιοθετώντας μια νέα θετική ρεαλιστική σκέψη.
Τι μπορώ να κάνω ως γονιός όταν το παιδί μου υποφέρει από άγχος;
Πολλά παιδιά υποφέρουν από άγχος κυρίως λόγω του σχολικού περιβάλλοντος όπου ανησυχούν για τις επιδόσεις τους, τις ικανότητές τους και τις κοινωνικές τους επαφές. Ως γονιός μπορώ να συμπαρασταθώ επινοώντας τρόπους ώστε να δώσω στο παιδί μου την εναλλακτική λύση της χαράς. Η χαρά ανακουφίζει το άγχος ως αντίδοτο. Δημιουργώ λοιπόν μια ευχάριστη ατμόσφαιρα στο σπίτι αντί να το φορτώσω με κουραστικές οδηγίες και συμβουλές. Αν ο γονιός δεν μπορεί να υποστηρίξει με ήρεμη συμπεριφορά το παιδί, είναι προτιμότερο να επιλέξει να μη λέει ΤΙΠΟΤΑ. Κι αυτό το ΤΙΠΟΤΑ όταν συνοδεύεται από αγάπη και απόλυτη κατανόηση έχει τη δική του ανεκτίμητη αξία. Επιστρατεύουμε, λοιπόν, όλη την υπομονή μας και την ψυχική μας δύναμη κι αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες και την ιδιαιτερότητα του παιδιού μας. Δεν πιέζουμε το παιδί, δεν το συγκρίνουμε, έχουμε ρεαλιστικές προσδοκίες, δεν ξεκινάμε προτάσεις με το αρνητικό «μην…». Τέλος, δε χρησιμοποιούμε προστακτική. Παρακινούμε, ενθαρρύνουμε και συμπαραστεκόμαστε με διακριτικότητα. Επικροτούμε την φιλότιμη προσπάθεια και εμπνέουμε το παιδί για κίνητρο.
Πώς μπορεί το παιδί να διαχειριστεί το άγχος του;
Πέρα από τις γνωσιακές τεχνικές που αναλύσαμε παραπάνω με τις αρνητικές σκέψεις όπου το παιδί θα ασχολείται μόνο με αυτά που ελέγχει , συμπεριφοριστικά θα πρέπει να ακολουθεί ένα σταθερά δομημένο πρόγραμμα μελέτης, παιχνιδιού και δραστηριοτήτων που θα είναι η ρουτίνα του. Η επαφή με φίλους και ο ελεύθερος χρόνος ξένοιαστου παιχνιδιού είναι ευχάριστες συνήθειες που αποφορτίζουν τα παιδιά καθώς αναπτύσουν σταδιακά κοινωνικές δεξιότητες. Σε αυτή την περίπτωση το ήδη υπάρχον άγχος μετατρέπεται σταδιακά σε παραγωγικό άγχος. Ο στόχος μας δεν είναι να απαλλαγεί το παιδί από το άγχος. Αυτό δεν γίνεται. Όταν ένα άτομο υποφέρει από άγχος το βοηθάμε να ανακουφιστεί εκπαιδεύοντάς το να μάθει να το διαχειρίζεται.
Ποια η διαφορά στρες και άγχους;
Το στρες είναι η συναισθηματική εκείνη κατάσταση όπου το άτομο έχει την αίσθηση ότι αδυνατεί να ανταπεξέλθει διότι οι απαιτήσεις είναι μεγαλύτερες από τις δυνατότητές του. Το άγχος είναι ένα αίσθημα φόβου που δεν έχει σαφές αντικείμενο, σε αντίθεση με τη φοβία όπου το άτομο φοβάται και αποφεύγει κάτι πολύ συγκεκριμένο. Το άγχος είναι αίσθημα ανασφάλειας που οφείλεται στον γενικό φόβο ότι κάτι μπορεί να συμβεί. Στρες και άγχος είναι διαφορετικές έννοιες που σχετίζονται μεταξύ τους αφού το ένα μπορεί να προκαλέσει το άλλο. Η ειδοποιός διαφορά τους είναι ότι το άγχος είναι ενδογενές συναίσθημα φόβου ενώ το στρες είναι μια συναισθηματική κατάσταση που οφείλεται σε εξωγενείς παράγοντες. Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να έχουμε τον έλεγχο στο άγχος μας δουλεύοντας τις άμυνές μας στις αγχογόνες καταστάσεις, αποδομώντας τις δυσλειτουργικές μας πεποιθήσεις που σχετίζονται με το αγχογόνο ερέθισμα. Στην περίπτωση του στρες, μη έχοντας τον έλεγχο στις εξωγενείς καταστάσεις, βιώνουμε το αίσθημα του αβοήθητου. Οι περισσότεροι από εμάς αν όχι όλοι νιώθουμε στρες για κάποιο λόγο για κάποιο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Σημασία έχει να έχουμε και όχι να υποφέρουμε από στρες. Το να έχουμε στρες συντελεί αποτελεσματικά στην παραγωγικότητά μας και στις άμεσες αποφάσεις που πρέπει να πάρουμε για να είμαστε λειτουργικοί και να φέρουμε εις πέρας ένα έργο. Αν ομως υποφέρουμε από στρες υπάρχει πιθανότητα να μπλοκάρουμε ακόμη και για πράγματα που αντιμετωπίζουμε στην καθημερινότητά μας. Υπάρχουν μέθοδοι να ανακουφιστούμε από το στρες μας και να μην το αφήσουμε να γίνει τροχοπέδη στη χαρά και την ποιότητα της ζωής μας. Δουλεύοντας με την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησής μας βελτιώνουμε την αυτοεικόνα μας και συνειδητοποιούμε ότι δεν μας εξυπηρετεί να συγκρινόμαστε με τους άλλους γιατί οδηγούμαστε στην αυτοαμφισβήτηση. Συγκεντρώνουμε όλη μας την προσοχή σε αυτά που μπορούμε να καταφέρουμε εμείς και όχι οι άλλοι.
