Η κρίση πανικού είναι ένα σωματοποιημένο επεισόδιο έντονου άγχους. Η συμπτωματολογία είναι έντονη εφίδρωση, ταχυκαρδία, μούδιασμα άνω και κάτω άκρων, δύσπνοια, απώλεια ελέγχου κινήσεων, ξηροστομία κά. Αρχικά ο ειδικός θα προχωρήσει στην κλινική αξιολόγηση ώστε να προκύψει μία έγκυρη διάγνωση και στον απαιτούμενο κλινικό έλεγχο (αιματολογικές εξετάσεις) ώστε να ελεγχθεί αν υπάρχει παθολογικό αίτιο (πχ υπερθυρεοειδισμός κλπ).
Τι μπορεί να οδηγήσει σε μια κρίση πανικού;
Οι κρίσεις πανικού συνήθως πυροδοτούνται απο ένα τυχαίο στρεσσογόνο γεγονός. Το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με το φόβο ότι η ταχυκαρδία είναι ενδεχόμενη καρδιακή κρίση και καλείται να διαχειριστεί αφενός την αγχογόνο κατάσταση που του προκάλεσε την κρίση πανικού, αφετέρου το φόβο μην πάθει έμφραγμα. Στη συνέχεια εγκλωβίζεται σε έναν κύκλο που δεν αντιλαμβάνεται τι προκαλείται πρώτα: το σύμπτωμα ή η αιτία; Βιώνω κρίση πανικού επειδή δεν μπορώ να διαχειριστώ τα στρεσσογόνα μου ή δεν μπορώ να διαχειριστώ τα στρεσσογόνα μου επειδή φοβάμαι μη βιώσω μια κρίση πανικού; Το άτομο πανικοβάλλεται διότι δεν ελέγχει ούτε την κρίση αυτή καθαυτή, αλλά ούτε και το σώμα του την ώρα της κρίσης. Υπάρχει περίπτωση να την εκδηλώσει είτε την ώρα που οδηγεί, οπότε τον κυριεύει ο φόβος θανάτου , είτε την ώρα που είναι σε κάποια κοινωνική συνάθροιση, οπότε τον κυριεύει ο φόβος της έκθεσης, είτε την ώρα που είναι μόνος του, οπότε τον κυριεύει ο φόβος της μοναχικότητας. Το ότι δεν έχει τον έλεγχο τον πανικοβάλει ακόμη περισσότερο. Ο φόβος προκαλεί πανικό κι ο πανικός φόβο.
Γιατί κάποιοι άνθρωποι βιώνουν καταστάσεις με περισσότερο στρες από ότι κάποιοι άλλοι;
Ένας από τους παράγοντες που εντείνουν το στρες είναι οι αντιλήψεις που έχουμε για τον εαυτό μας , τους άλλους και τον κόσμο γενικότερα, οι οποίες είναι υπεργενικευμένα και άκαμπτα συμπεράσματα που όμως τα θεωρούμε απόλυτα αληθή. Αυτές οι αντιλήψεις είναι οι λεγόμενες πυρηνικές πεποιθήσεις που τις έχουμε ενστερνιστεί με βεβαιότητα και συνήθως είναι δυσλειτουργικές γιατί δυσχεραίνουν την καθημερινότητά μας. Είναι αγκυλώσεις που μπλοκάρουν την εξέλιξη και την αυτοβελτίωσή μας. Μπορεί να είναι η γονική φωνή που καταγράφηκε στο υπερεγώ, σύμφωνα με το Freud, και γενικεύτηκε. Μπορεί επίσης να είναι μια λανθασμένη δοξασία που υιοθετήθηκε ως λογική, μια αυτοκαταστροφική σκέψη που μας την επέβαλε ενδεχομένως άθελά του κάποιος από τους σημαντικούς μας άλλους.
Τι είναι τα γνωσιακά σχήματα και πώς συνδέονται με τις κρίσεις πανικού;
Σύμφωνα με τον Beck, θεμελιωτή του Γνωσιακού Συμπεριφοριστικού Θεραπευτικού Μοντέλου, τα σχήματα είναι γνωσιακές δομές που περιλαμβάνουν τις πυρηνικές πεποιθήσεις, τις εκτιμήσεις μας και τον τρόπο με τον οποίο επεξεργαζόμαστε πληροφορίες που σχετίζονται με τον εαυτό μας και το κοινωνικό περιβάλλον. Τα σχήματα μπορεί να είναι λειτουργικά ή δυσλειτουργικά. Όταν είναι δυσλειτουργικά επηρεάζουν αρνητικά τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τη συμπεριφορά μας και το σώμα μας. Μια τέτοια δυσάρεστη κατάσταση πυροδοτεί το στρες γιατί το άτομο τείνει να έχει αυτόματες αρνητικές σκέψεις που δημιουργούν έντονα συναισθήματα. Το άτομο με τη βοήθεια του ειδικού θα πρέπει να εντοπίσει τα δυσλειτουργικά γνωσιακά του σχήματα, να τα αναγνωρίσει ως τέτοια και να τα τροποποιήσει. Ο ειδικός εντοπίζει το περιεχόμενο των σχημάτων με τη διερεύνηση των εμπειριών του ατόμου και τον τρόπο με τον οποίο επεξεργάζεται και ερμηνεύει τις πληροφορίες. Εντοπίζοντας τα δυσλειτουργικά σχήματα και τροποποιώντας τα, το άτομο ανακουφίζεται από το στρες διότι πλέον έχει υιοθετήσει μια νέα θετική ρεαλιστική σκέψη, που θα του προκαλέσει ένα ευχάριστο συναίσθημα, το οποίο θα τον οδηγήσει σε μια συμπεριφορά που τον «εξυπηρετεί» έτσι ώστε να μην εκδηλώσει στο τέλος κάποιο δυσάρεστο σύμπτωμα.
Παράδειγμα πρόκλησης μιας κρίσης πανικού
Ας δούμε ένα παράδειγμα που δείχνει την εφαρμογή των παραπάνω: μια γυναίκα έχει το δυσλειτουργικό γνωσιακό σχήμα ότι οι άνθρωποι πρέπει να είμαστε πάντα ευχάριστοι στο σύντροφό μας γιατί έτσι δείχνουμε την αγάπη μας. Ένα βράδυ έρχεται αντιμέτωπη με τον κακοδιάθετο σύντροφό της. Αυτό ενεργοποιεί την αυτόματη αρνητική σκέψη ότι ο σύντροφος δεν είναι ευχάριστος μαζί της γιατί δεν την αγαπάει ή ενδεχομένως γιατί η ίδια δεν τον κάνει να αισθάνεται όμορφα. Της προκαλείται ένα δυσάρεστο συναίσθημα ανασφάλειας και στενοχώριας. Το σύμπτωμα είναι δυσφορία και πανικός λόγω του φόβου εγκατάλειψης. Όσο εντείνεται η αυτόματη αρνητική σκέψη η γυναίκα βιώνει μια κρίση πανικού.
Πώς αντιμετωπίζει ο ειδικός την κρίση πανικού;
Ο ειδικός εντοπίζοντας την πυρηνική πεποίθηση της γυναίκας, που συνδέει τη διάθεση με την αγάπη, την βοηθάει να την αναγνωρίσει ως δυσλειτουργική, να την τροποποιήσει και να την αντικαταστήσει με μια νέα ρεαλιστική που θα την ανακουφίσει από το στρες. Αυτή είναι μια πολύπλοκη διεργασία στη θεραπευτική διαδικασία που προϋποθέτει την αρμονική συνεργασία θεραπευτή και θεραπευόμενου. Το Γνωσιακό Συμπεριφοριστικό Θεραπευτικό Μοντέλο βοηθάει το άτομο στο να εκπαιδευτεί να αλλάξει την αρνητική σκέψη του, το συναίσθημα δυσφορίας που του προκλήθηκε, τη συμπεριφορά που έχει υιοθετήσει και το σύμπτωμα που εκδηλώνεται εξαιτίας όλων αυτών.
