Ο θυμός είναι μια συναισθηματική κατάσταση που έχει διαβαθμίσεις από τον ήπιο εκνευρισμό μέχρι την έντονη οργή. Συνοδεύεται από βιολογικές αντιδράσεις όπως ταχυκαρδία κι αύξηση αρτηριακής πίεσης. Προκαλείται από εξωγενείς και από ενδογενείς παράγοντες. Εξωγενείς παράγοντες είναι μια προσβλητική συμπεριφορά, μια προσδοκία που διαψεύστηκε, μια αδικία που διαπράχθηκε εις βάρος μας. Ενδογενείς παράγοντες είναι ένα τραυματικό επεισόδιο που δεν επεξεργάστηκε και το άτομο αδυνατεί να το διαχειριστεί. Συνήθως εκφράζουμε τον θυμό μας με επιθετική συμπεριφορά, κυρίως όταν είμαστε σε αμυντική κατάσταση. Πολλές φορές για να διαφυλάξουμε τον εαυτό μας και τους άλλους επιλέγουμε να μην εκφράσουμε τον θυμό μας αλλά να τον καταστείλουμε και να τον κατευνάσουμε. Αυτή η λύση στρέφει τον θυμό προς τα εμάς με κίνδυνο να υποφέρουμε από υπέρταση, πολύ κακή διάθεση ή ακόμη και κατάθλιψη. Όλοι μας έχουμε βιώσει έντονο θυμό κάποια στιγμή της ζωής μας και μάλιστα σε σημείο να έχουμε βγει εκτός εαυτού. Είναι μια φυσιολογική κατάσταση όταν είναι στα όρια της ανεκτής συμπεριφοράς και η διαχείρισή του είναι μείζονος σημασίας.
Πώς μπορεί να επιτευχθεί η διαχείριση του θυμού;
Χρησιμοποιούμε τεχνικές χαλάρωσης που βοηθούν το άτομο να αποφορτίσει την έντασή του. Υπάρχουν αποτελεσματικές τεχνικές που ο ειδικός εφαρμόζει ανάλογα με την περίσταση. Αυτό βέβαια ισχύει όταν το άτομο ζητάει βοήθεια για συγκεκριμένο επεισόδιο που του προκάλεσε θυμό. Εάν δεν υπάρχει συγκεκριμένο επεισόδιο και το άτομο επιλέγει τον θυμό ως το γνώριμό του συναίσθημα ελέγχουμε τις δυσλειτουργικές πεποιθήσεις, που έχει για την αδικία, την προσβολή, την προσδοκία συγκεκριμένων πραγμάτων από άλλους.
Εντοπίζοντας τις αρνητικές πυρηνικές πεποιθήσεις καταφέρνουμε να κάνουμε το άτομο να αναγνωρίσει τα πιστεύω που τον μπλοκάρουν και να τα αντικαταστήσει με νέα λειτουργικά.
Έτσι αντί να θυμώνει και συνεπώς να πανικοβάλλεται ή να θλίβεται μαθαίνει να διαχειρίζεται τις αρνητικές του σκέψεις υπό νέο πλέον πρίσμα και προλαμβάνει δυσάρεστες καταστάσεις, όπως οι κρίσεις πανικού και η κατάθλιψη.
Τι είναι ο θυμός και με τι συνδέεται η διαχείρισή του;
Ο θυμός είναι συναίσθημα και η επιθετικότητα είναι συμπεριφορά. Η διαχείριση ενός συναισθήματος συνδέεται άμεσα με την άσκηση μιας συμπεριφοράς. Η διαχείριση θυμού συνδέεται με τον τύπο συμπεριφοράς που επιλέγουμε να υιοθετήσουμε. Υπάρχουν τρεις τύποι συμπεριφοράς: η επιθετική, η παθητική και η διεκδικητική.
Στην επιθετική συμπεριφορά το άτομο δεν ενδιαφέρεται για τα δικαιώματα των άλλων και είναι επικεντρωμένο στην υπεράσπιση των δικών του. Στην παθητική συμπεριφορά το άτομο υπερασπίζεται τα δικαιώματα των άλλων και όχι τα δικά του και στην επιμονή του να ευχαριστεί τους άλλους δεν λέει «όχι» υποχωρώντας συνήθως εις βάρος του ίδιου του εαυτού. Στην παθητική συμπεριφορά το άτομο θυματοποιείται και νιώθει τελικά οίκτο για τον εαυτό του.
Τέλος, στη διεκδικητική συμπεριφορά το άτομο νιώθει ίσος με τους άλλους και υπερασπίζεται με το ίδιο σθένος αμφότερα τα δικά του δικαιώματα και των άλλων. Στη διεκδικητική συμπεριφορά το άτομο συνδιαλέγεται με επιτυχία, έχει αυτοεκτίμηση και αυτοσεβασμό και εκδηλώνει εκτίμηση και σεβασμό και στους άλλους.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της μη διεκδικητικής συμπεριφοράς, πώς μπορεί το άτομο να την αναγνωρίσει και πώς μπορεί να εκπαιδευτεί στο να είναι διεκδικητικό στην καθημερινότητά του;
Ένα άτομο που αφιλτράριστα ανταποκρίνεται στις υπερβολικές απαιτήσεις των άλλων και πιέζεται να τις ικανοποιήσει έχει ελλιπή διεκδικητικότητα. Επίσης, άλλα χαρακτηριστικά μη διεκδικητικής συμπεριφοράς είναι όταν το άτομο περιμένει στωικά να εξυπηρετηθεί, τού παίρνουν την σειρά, δεν διαμαρτύρεται και δεν εκφράζει την ενόχλησή του. Επιπρόσθετα, αισθάνεται φόβο μπροστά σε άτομα που τα θεωρεί ισχυρά, αποφεύγει την αρνητική κριτική και δύσκολα αποδέχεται τη θετική κριτική. Εάν αναγνωρίζουμε στον εαυτό μας κάποια από αυτά τα χαρακτηριστικά ενδεχομένως να μην κατέχουμε επικοινωνιακές δεξιότητες με αποτέλεσμα να έχουμε δυστοκία στις κοινωνικές μας σχέσεις.
Συνήθως χαρακτηριζόμαστε από παθητικότητα, η οποία είναι συμπεριφορά. Υπάρχει κίνδυνος το συναίσθημα που συνδέεται με μια τέτοια συμπεριφορά να είναι θυμός που δεν εκφράζεται και ως καταπιεσμένο συναίσθημα προκαλεί δυσάρεστες σωματικές εκδηλώσεις. Το άτομο θα χρειαστεί να δουλέψει με την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησής του. Με τον τρόπο αυτό θα αποκτήσει κοινωνικές δεξιότητες που θα ευνοήσουν τις διαπροσωπικές του σχέσεις. Επίσης, θα εκπαιδευτεί στο να υπερασπίζεται τα ατομικά του δικαιώματα, να λέει ‘’όχι” όταν κάτι του προκαλεί δυσφορία και να μπορεί να αποδεχτεί τη θετική κριτική χωρίς να αισθάνεται συστολή και ντροπή.
Για να γίνει άσκηση στη διεκδικητική συμπεριφορά, το άτομο θα πρέπει να αναγνωρίσει τις καταστάσεις τις οποίες θέλει να διεκδικήσει και να αναρωτηθεί τους λόγους που τον εμποδίζουν να το κάνει. Θα είναι μια αρχή ώστε η παθητικότητα να τροποποιηθεί σταδιακά σε διεκδικητική συμπεριφορά.
