Όταν άνοιξε η αυλαία και αντικρίσαμε ανάπηρα άτομα και καλλιτέχνες πάνω στην ιστορική σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, τα πρώτα συναισθήματα ήταν ο ενθουσιασμός και η συγκίνηση. Ο λόγος δεν είναι ότι αντιμετωπίζουμε τα ανάπηρα άτομα ως «σούπερ ήρωες» της καθημερινότητας και «πηγή έμπνευσης» για όλους τους υπόλοιπους, αλλά ότι δεν τους βλέπουμε συχνά στους δρόμους, στους χώρους εργασίας, στα θέατρα και στις πολιτιστικές εκδηλώσεις. Η Αθήνα δεν είναι καθόλου προσβάσιμη και συμπεριληπτική, ενώ η κοινωνία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τα ανάπηρα άτομα με στερεότυπα και προκαταλήψεις.
Στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, στο κτήριο Τσίλλερ, πραγματοποιήθηκε μία ανοιχτή συζήτηση με θέμα: «Αναπηρία και ισότητα: προκλήσεις και προοπτικές».
Συμμετείχαν η ηθοποιός-stand up comedian Κατερίνα Βρανά, η ηθοποιός Βασιλική Δρίβα, η αθλήτρια με αμαξίδιο Γεωργία Καλτσή, ο ηθοποιός- stand up comedian Πάνος Κατσής, η συνιδρύτρια και διευθύντρια της Black-Light Χρυσέλλα Λαγαρία και το ιδρυτικό μέλοςτης Black-Light Θοδωρής Τσάτσος. Τον συντονισμό της εκδήλωσης είχε αναλάβει ο Φώτης Σεργουλόπουλος.
Όλοι οι συμμετέχοντες αντιμετώπισαν το ζήτημα της αναπηρίας με χιούμορ, τρυφερότητα και ειλικρίνεια, ανοίγοντας όλη τη βεντάλια των προβλημάτων και των εμποδίων που συναντούν στην καθημερινότητα τους. Η πρώτη ερώτηση που δέχτηκαν ήταν αν δυσκολεύτηκαν να φτάσουν στο Εθνικό Θέατρο.
«Δεν δυσκολεύτηκα, γιατί με έφερε η μαμά μου». Αυτή ήταν μία από τις πρώτες ατάκες της Κατερίνας Βρανά. «Συνήθως βέβαια μπαίνουμε από τις πίσω πόρτες, από αποθήκες ή μας παίρνουν αγκαλιά. Παντού υπάρχει και ένα μικρό γαμωσκαλοπάτι εκεί που δεν χρειάζεται», πρόσθεσε. Η αθλήτρια με αμαξίδιο Γεωργία Καλτσή εξήγησε: «Δεν είμαστε ανάπηρα άτομα σε χώρους με πλήρη προσβασιμότητα. Όσο περισσότερη πρόσβαση υπάρχει, τόσο η αναπηρία μειώνεται. Δεν θέλει κόπο, θέλει τρόπο».
Αποκλεισμοί και στερεότυπα στην τέχνη, στην εργασία, στον πολιτισμό
Η συνιδρύτρια και διευθύντρια της Black-Light, Χρυσέλλα Λαγαρία, μίλησε για τα καθημερινά εμπόδια που συναντούν τα τυφλά άτομα. «Το πρόβλημα για εμένα δεν ήταν να έρθω στο θέατρο, αλλά το τι παράσταση θα μπορούσα να δω. Μπορώ να επιλέξω μόνο ανάμεσα στις λίγες προσβάσιμες παραστάσεις που υπάρχουν». Ο Θοδωρής Τσάτσος αναφέρθηκε στις πλάκες του πεζοδρομίου για τυφλούς που είδαμε για πρώτη φορά στην πόλη το 2004. «Είναι δύσκολο να προχωρήσει κανείς γιατί συνήθως παρεμβάλλονται παρκαρισμένα αμάξια, περίπτερα, δέντρα και κολώνες. Για αυτό ανακαλύπτουμε δικούς μας τρόπους και πατέντες». Η Χρυσέλλα περιέγραψε με χιούμορ τη λάθος αντιμετώπιση που έχουν οι περαστικοί απέναντι στα τυφλά άτομα. «Πολύς κόσμος θεωρεί ότι υποχρεούσαι να βρίσκεσαι πάνω στις κίτρινες γραμμές. Αν έχεις βγει από ένα μαγαζί μετά το ποτό σου και περπατάς αφηρημένος, είναι πιθανό να έρθει κάποιος και να σε … βουτήξει κυριολεκτικά από το λαιμό για να σε βάλει στη σωστή διαδρομή. Αυτό είναι εντελώς λάθος».
Ο Πάνος Κατσής είναι άτομο με κώφωση, δάσκαλος νοηματικής και stand up comedian. Περιέγραψε από την πλευρά του τις πιο συνηθισμένες αντιδράσεις του κόσμου όταν έρχεται σε επαφή με τη δική του πραγματικότητα. «Κάποιοι τρομάζουν, γιατί δεν φαίνεται με την πρώτη ματιά η αναπηρία μου. Αρχίζουν να κάνουν παντομίμες, προσπαθούν να γράψουν, κάποιοι απομακρύνονται. Η διερμηνεία μας παρέχει πρόσβαση στον πολιτισμό, αλλά δυστυχώς δεν υπάρχει σε όλα τα θέατρα. Κάποιοι δεν επιθυμούν να βλέπουν τους διερμηνείς στη σκηνή, ενώ άλλοι τους τοποθετούν κάτω από τη σκηνή χωρίς φωτισμό».
«Καλά τα καταφέρνεις αν και ανάπηρος»
Η συζήτηση έφτασε στις επαγγελματικές δυσκολίες και στο γεγονός ότι κάθε αναπηρία έχει διαφορετική προσέγγιση. Η Κατερίνα Βρανά είναι μία ηθοποιός που έχει διεκδικήσει τη θέση της πάνω στη σκηνή. «Υπήρξε ένα γεγονός που με έκανε να «αναπηρεύσω» όπως λέω. Δυστυχώς στην πλειοψηφία των πολιτιστικών χώρων δεν υπάρχει πρόσβαση στη σκηνή, ούτε για τον ίδιο τον καλλιτέχνη. Πολλοί χώροι λένε ότι είναι προσβάσιμοι για το κοινό, αλλά αυτό δεν ισχύει στην πραγματικότητα. Αν πρέπει να σε πάρουν αγκαλιά για να μετακινηθείς, ε τότε δεν υπάρχει πραγματική πρόσβαση. Εκτός από τα μεγάλα ιδρύματα, οι επιλογές μας είναι ελάχιστες. Οι μικροί χώροι είναι φτιαγμένοι για να έχουμε περισσότερους… ανάπηρους στο μέλλον». Η Βασιλική Δρίβα, έχει πάρει μέρος σε πολλές παραστάσεις, μεταξύ άλλων και στην Επίδαυρο, στο Φεστιβάλ Αθηνών. «Ο νανισμός είναι μία αναπηρία που έχει χλευαστεί και έχει δημιουργήσει ένα στερεότυπο. Όταν σκεφτόμαστε έναν ηθοποιό με νανισμό το μυαλό μας πάει μόνο στις επιθεωρήσεις. Όταν έμαθα ότι θα παίξω στην Επίδαυρο χάρηκα πολύ, όμως την ίδια στιγμή με έλουσε κρύος ιδρώτας για το τι θα αντιμετώπιζα από πρακτικές δυσκολίες. Όταν σε κουβαλάνε στα χέρια ανάμεσα στο κοινό επειδή οι συνθήκες δεν είναι κατάλληλες, νιώθεις πως χάνεις την αξιοπρέπεια σου», σχολίασε.
Οι συμμετέχοντες μίλησαν αναλυτικά για τα στερεότυπα γύρω από την αναπηρία και τη στάση των ΜΜΕ. Η τοποθέτηση της Γεωργίας Καλτσή ήταν χαρακτηριστική: «Κάθομαι σε αμαξίδιο, δεν καθηλώθηκα όπως λένε συχνά. Το αμαξίδιο είναι το εργαλείο που με βοήθησε να κινηθώ και να βγω από το σπίτι. Μας λένε ήρωες και ηρωίδες. Μας θαυμάζουν όμως όσοι είναι μέρος του προβλήματος για να μην αλλάξει κάτι». Η Κατερίνα Βρανά πρόσθεσε: «Έχω βαρεθεί να διαβάζω όλα αυτά τα μελό και δακρύβρεχτα άρθρα με τίτλους όπως: συγκλόνισε πάλι η εξομολόγηση της Βρανά».
Η Χρυσέλλα Λαγαρία και ο Θοδωρής Τσάτσος είναι μεταξύ άλλων οι δημιουργοί του πετυχημένου podcast «Ζούμε Ρε». «Δεν μπορούμε να δείχνουμε πάντοτε κατανόηση σε μία κοινωνία που μας λέει διαρκώς: «αν και ανάπηρος, καλά τα καταφέρνεις». Περισσότερη λογική χρειάζεται», τόνισε η Χρυσέλλα και ο Θοδωρής Τσάτσος πρόσθεσε: «Υπάρχουν άνθρωποι που με έχουν ρωτήσει πως ανοίγω τη σοκολάτα ή πως χρησιμοποιώ την οδοντόβουρτσα. Με την ανοησία και την ακρισία υπάρχει πρόβλημα. Συμπερίληψη στην εργασία δεν υπάρχει. Τελείωσα τη Νομική και την Ψυχολογία και όταν τα πρώτα χρόνια σκεφτόμουν ότι θα έπρεπε να ψάξω δουλειά ως τυφλός με έλουζε κρύος ιδρώτας. Και αυτό δεν έχει να κάνει με την αυτοπεποίθηση ή τις ικανότητες μου».
Για το τέλος κρατάω ως τροφή για σκέψη μία από τις φράσεις του που έκλεισαν τη συζήτηση. «Δεν θέλουμε ούτε να μας θαυμάζετε, ούτε να μας λυπάστε. Θέλουμε μία ισότιμη κοινωνία».
