Με την ισότητα στον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών να μετράει κάτι περισσότερο από ένα μήνα (ψηφίστηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2023) και τον Μήνα Υπερηφάνειας να πλησιάζει (τον Ιούνιο), ίσως τελικά ήρθε ο καιρός, η συζήτηση γύρω από τα διαφορετικά είδη οικογενειών, όπως αυτές της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, που πλέον έχουν και νομική υπόσταση, να απασχολήσει και τα παιδιά.
Άλλωστε, η ενημέρωση των μικρών για τις διαφορετικές οικογενειακές μονάδες είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να αναδειχθεί η σημασία του να «αγκαλιάζουμε τις διαφορές», αφού, όλο και περισσότερες έρευνες επιβεβαιώνουν πως, όπως κι αν δημιουργείται μια οικογένεια, όποιες κι αν είναι οι «αποχρώσεις» της, κάθε παιδί μπορεί να είναι ευτυχισμένο, αρκεί να μεγαλώνει σε ένα λειτουργικό περιβάλλον γεμάτο αγάπη.
Πώς μιλάμε όμως οι γονείς στο παιδί μας για τις ομόφυλες οικογένειες, όταν ούτε εμείς οι ίδιοι δεν έχουμε σαφή εικόνα για τις διαφορές και τις ομοιότητες τέτοιων οικογενειών, που ενδεχομένως υπάρχουν και στο περιβάλλον μας, ώστε τόσο τα μικρά μας όσο κι εμείς, να εξοικειωθούμε με τη σύνθεσή τους και να συμβάλλουμε στην αποδοχή της διαφορετικότητας;
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχιατρική Ακαδημία Παιδιών και Εφήβων, σε μια πρώτη, εισαγωγική κουβέντα με το παιδί, του εξηγούμε ότι υπάρχουν διάφορα είδη οικογένειας. Κάποια παιδιά έχουν μαμά και μπαμπά, άλλα έχουν μόνο μπαμπά ή μόνο μαμά, ενώ υπάρχουν και εκείνα που έχουν δύο μαμάδες ή δύο μπαμπάδες.
Σε περίπτωση που κάποιο παιδί ομόφυλης οικογένειας είναι συμμαθητής ή φίλος του, μπορούμε να συζητήσουμε με το δικό μας -ανάλογα πάντα και με την ηλικία του- για τα φαινόμενα bullying που υφίστανται κάποιες φορές τα παιδιά που αντιμετωπίζουν διακρίσεις και για το πώς μπορεί να προστατεύσει τον συμμαθητή ή τον φίλο του.
Και τι γίνεται, αν ανήκουμε σε ομόφυλη οικογένεια. Πώς στηρίζουμε το παιδί μας; Σύμφωνα με ερευνητές του Australian Research Centre in Sex, Health and Society, στο La Trobe University της Βικτόρια, τα παιδιά ομόφυλων ζευγαριών ενδέχεται να αντιμετωπίζουν κοινωνικές διακρίσεις που μπορεί να τους προκαλούν άγχος, να τα οδηγούν στην απομόνωση ή να τα κάνουν πιο ευάλωτα στο bullying. Πέντε είναι τα βασικά βήματα για τους ομόφυλους γονείς, όπως τα κωδικοποιεί η Αμερικανική Ψυχιατρική Ακαδημία Παιδιών και Εφήβων:
- Προετοιμάζουμε το παιδί μας ώστε να είναι σε θέση να διαχειριστεί ερωτήσεις και σχόλια για την οικογένειά του.
- Το προετοιμάζουμε ώστε να μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του και να αντιδράσει σε πειράγματα και κακόβουλα σχόλια.
- Συζητάμε ανοιχτά μαζί του, ανάλογα πάντα με την ηλικία και το επίπεδο ωριμότητάς του.
- Το φέρνουμε σε επαφή με βιβλία, ταινίες ή τηλεοπτικές σειρές που παρουσιάζουν ομόφυλες οικογένειες.
- Το φέρνουμε σε επαφή με άλλες ομόφυλες οικογένειες, μέσα από διαδικτυακές ή φυσικές κοινότητες.
Τα παιδιά ομόφυλων ζευγαριών δεν κινδυνεύουν περισσότερο από συναισθηματικά ή προβλήματα συμπεριφοράς. Αν ωστόσο έχουμε οποιονδήποτε προβληματισμό, δεν διστάζουμε να τον μοιραστούμε με κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας.
Τι λένε όμως οι ίδιες οι ΛΟΑΤΚΙ+ οικογένειες γύρω από αυτή τη συζήτηση με τα παιδιά και τι συμβουλεύουν; Στη Μεγάλη Βρετανία, όπου αυτές οι οικογένειες καλύπτονται και προστατεύονται νομικά εδώ και τουλάχιστον μία δεκαετία, είναι ξεκάθαρα τα βήματα, όπως τα περιγράφουν σε ρεπορτάζ του BBC, ο Ριτς με τον Λιού και η Σάρα με τη Λόρα.
1. Χτίστε τα θεμέλια
Εάν το παιδί σας ρωτήσει, «μπορούν δύο άντρες να παντρευτούν;», ο Ριτς συνιστά να απαντήσετε απλά – ναι! «Δεν υπάρχει λόγος να υπεισέλθουμε στον νόμο ή στους λόγους για τους οποίους επιτρέπεται πλέον ο γάμος μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου. Αυτό είναι πάρα πολύ για τα μυαλά τους! Αντίθετα, πείτε απλώς ότι ναι, δύο άντρες μπορούν να παντρευτούν, όπως και δύο γυναίκες, και το ίδιο μπορούν να παντρευτούν ένας άνδρας και μια γυναίκα. Αυτό που μετράει είναι η αγάπη. Χρησιμοποιούμε επίσης χειροτεχνίες για να εξηγήσουμε με τρόπο κατάλληλο για την ηλικία. Παίρνουμε αποκόμματα διαφορετικών ανθρώπων και στη συνέχεια τα χρησιμοποιούμε για να κάνουμε μικρές οικογένειες. Εξηγούμε όλους τους διαφορετικούς τύπους οικογενειακών ρυθμίσεων που μπορείτε να έχετε. Βοηθά να χτίσουν τα θεμέλια για όταν είναι λίγο μεγαλύτερα και μπορούν να καταλάβουν περισσότερα».
2. Να είστε προετοιμασμένοι
Μια άλλη ερώτηση που μπορεί να κάνει το παιδί σας είναι: «Τι σημαίνει ομοφυλόφιλος;» Θα μπορούσατε να πείτε πως σημαίνει ότι δύο άνδρες ή δύο γυναίκες αγαπιούνται και ότι οι άνθρωποι αγαπούν ο ένας τον άλλον με διαφορετικούς τρόπους.
«Αν προσπαθήσετε να εξηγήσετε σε ένα παιδί τον όρο LGBTQ+, προετοιμάζετε τον εαυτό σας για μια δύσκολη συζήτηση με ένα μικρό παιδί», εξηγεί ο Ριτς και συμβουλεύει:
«Συμμετέχετε σε όσα διδάσκει το σχολείο σας σχετικά με τη διαφορετικότητα. Εάν γνωρίζετε τι μαθαίνει το παιδί σας στο σχολείο, θα είστε πιο προετοιμασμένοι για τις ερωτήσεις που μπορεί να κάνει και θα έχετε τις απαντήσεις».
3. Κρατήστε το απλό
Η Λόρα προτείνει να κρατάτε τις συζητήσεις με το παιδί σας αρκετά γενικές: «Για την προσχολική ηλικία ή για ακόμη πιο μικρά παιδιά, μιλήστε για την αποδοχή όλων για αυτό που είναι. Τα παιδιά δεν γεννιούνται με προκατάληψη, γεννιούνται περίεργα. Είναι σημαντικό να τους απαντήσετε ευγενικά και με ειλικρινή τρόπο».
Ο Λιού προσθέτει: «Λέμε στα παιδιά μας ότι οι οικογένειες μπορεί να είναι διαφορετικές, αλλά σε όλες υπάρχει κάτι κοινό, αγάπη μεταξύ τους».
4. Χρησιμοποιήστε βιβλία
Είτε πρόκειται για μονογονεϊκές οικογένειες, δύο μαμάδες, δύο μπαμπάδες, γονείς με διαφορετικές ικανότητες, μαμά και μπαμπάς είτε παππούδες που μεγαλώνουν τα παιδιά, υπάρχουν πολλές διαφορετικές οικογενειακές μονάδες. Και ένας πολύ καλός τρόπος για να ξεκινήσετε τη συζήτηση με το παιδί σας είναι μέσω των παιδικών βιβλίων*.
Η Σάρα προτείνει: «Αν δείτε έναν χαρακτήρα LGBTQ+ ή γονείς του ίδιου φύλου, φροντίστε να το επισημάνετε στα παιδιά και να το χρησιμοποιήσετε ως ευκαιρία για να επαναλάβετε ότι οι οικογένειες έχουν όλα τα σχήματα και τα μεγέθη. Εάν δεν έχετε βιβλία που δείχνουν τις διαφορετικές οικογενειακές δυναμικές, αγοράστε μερικά ή δανειστείτε από μια βιβλιοθήκη.
5. Μην ανησυχείτε αν δεν έχετε όλες τις απαντήσεις
Τα παιδιά έχουν πολλές ερωτήσεις για τα πάντα. Και ακόμα κι αν δεν έχετε τις απαντήσεις, δεν πειράζει. Ο Ριτς λέει ότι «είναι εύκολο μερικές φορές να πεις, ‘’Ω, μην ανησυχείς για αυτό’’ ή να τα κάνεις να σταματήσουν, αλλά αυτό δημιουργεί σύγχυση και αφήνει την ερώτηση αναπάντητη. Μερικές φορές δε θέλετε να συζητήσετε επειδή δεν ξέρετε την απάντηση ή ανησυχείτε ότι θα πείτε κάτι λάθος. Αλλά στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει κάτι “λάθος”. Είναι καλύτερα να κάνετε τη συζήτηση ακόμα κι αν σας αφήνει ως γονέα να σκέφτεστε, ‘’στην πραγματικότητα, πρέπει να μάθω περισσότερα για αυτό ο ίδιος’’».
6. Ξεκινήστε νωρίς
Το παιδί σας δεν είναι ποτέ πολύ μικρό για να μάθει για τις διαφορετικές οικογένειες. «Μερικοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν άλλους ομοφυλόφιλους, επομένως θεωρούν πως ούτε τα παιδιά τους θα γνωρίζουν άτομα με σχέσεις μεταξύ ομοφυλοφίλων», λέει η Σάρα. «Δε γίνεται σκόπιμα, αλλά σημαίνει ότι το παιδί τους μπορεί να βρίσκεται σε μια κατάσταση όπου δε γνωρίζει ότι κάποιος μπορεί να έχει δύο μαμάδες ή μπαμπάδες. Οπότε, σε όσο πιο νεαρή ηλικία μπορείτε να ξεκινήσετε αυτή τη συζήτηση τόσο το καλύτερο».
7. Αποφύγετε τα στερεότυπα
Η Σάρα και η Λόρα προτείνουν να αποφεύγονται στερεότυπες συμπεριφορές που παρατηρούνται σε μια οικογένεια, όπως η μαμά μαγειρεύει και ο μπαμπάς φτιάχνει πράγματα. Σύμφωνα με τη Λόρα, «αυτό μπορεί να δημιουργήσει την προσδοκία ότι ένα παιδί σε μια οικογένεια LGBTQ+ δε θα έχει έναν γονέα που θα μπορούσε να διαδραματίει σημαντικούς ρόλους στο σπίτι και μπορεί να οδηγήσει σε συζητήσεις σχετικά με το ποιος είναι ο «άνδρας/γυναίκα» στη σχέση. Επιπλέον, ο καθένας που προτείνει να βοηθήσει αντί να εμμείνει στους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων θα δώσει στα παιδιά μια ολοκληρωμένη λίστα δεξιοτήτων που θα τα ωφελήσουν όταν μεγαλώσουν».
8. Προετοιμάστε το παιδί σας για ερωτήσεις που μπορεί να του κάνουν
Καθώς τα παιδιά σας μεγαλώνουν, μπορεί να τους γίνουν ερωτήσεις από άλλα παιδιά. «Πρέπει να προετοιμάσουμε την Άναμπελ για κάποιον που θα πει: ‘’Έχεις δύο μαμάδες, δεν μπορούν να είναι και οι δύο η πραγματική σου μαμά’’, λέει η Λόρα. Για να βοηθήσουν, διάβασαν στην Άναμπελ το βιβλίο «Who’s Your Real Mum?». «Σε αυτό, το παιδί εξηγεί ότι οι μαμάδες της την κρατούν όταν φοβάται και τη φιλούν για καληνύχτα. «Δεν το κάνουν και οι δύο μαμάδες σου;» ρωτάει το άλλο παιδί. Και εκείνη απαντά: «Ακριβώς».
*Η βιβλιογραφία στην Ελλάδα είναι περιορισμένη, υπάρχουν ωστόσο κάποια πολύ ενδιαφέροντα παιδικά βιβλία στην αγγλική γλώσσα.
«Τα δυο μικρά αβγά»: Ένα βιβλίο που μιλάει για διάφορες μορφές οικογένειας και απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας. Είναι γραμμένο από τη Στέλλα Μπελιά, σε εικονογράφηση Σμαράγδας Μάρκου κι έχει εκδοθεί με πρωτοβουλία των Οικογενειών Ουράνιο Τόξο.
«The Family Book»: του Todd Parr από τις εκδόσεις Little Brown and Company. Ένας από τους πιο αγαπητούς παιδικούς συγγραφείς, βιβλία του οποίου έχουν μεταφραστεί και στα ελληνικά, παρουσιάζει τα διάφορα είδη οικογενειών. Η απλή γραφή και η παιχνιδιάρικη εικονογράφηση του, σίγουρα θα μαγνητίσουν τα παιδιά.
«And tango makes three»: των Justin Richardson και Peter Parnell, από τις εκδόσεις Simon and Schuster Books for Young Children. Μια υπέροχη και πραγματική ιστορία για μια διαφορετική οικογένεια πιγκουίνων, που θα δώσει στα παιδιά να καταλάβουν πως, αν μη τι άλλο, η διαφορετικότητα υπάρχει και στη φύση.
«The Pea that was Me», Volume 5: της Kimberly Kluger-Bell από τις εκδόσεις CreateSpace. Αυτή η σειρά βιβλίων πραγματεύεται τις ιστορίες παιδιών που ήρθαν στον κόσμο με τρόπο διαφορετικό. Το πέμπτο βιβλίο της σειράς μιλάει για ένα παιδί που ήρθε στη ζωή δύο μαμάδων με τη βοήθεια ενός δωρητή σπέρματος.
«Daddy, Papa and Me» και «Mommy, Mama and Me»: της Leaslea Newman, από τις εκδόσεις Tricycle Press. Τα δύο αυτά βιβλία με την υπέροχη εικονογράφηση, παρουσιάζουν την καθημερινότητα ενός παιδιού με τους δύο μπαμπάδες και τις δύο μαμάδες του αντίστοιχα. Ξεχειλίζουν από αγάπη και σίγουρα θα σας αγγίξουν βαθιά!
«A Tale of Two Daddies και A Tale of Two Mommies»: της Vanita Oelschlager από τις εκδόσεις Vanita Books. Δύο βιβλία με θέμα την επαφή των παιδιών σας με άλλα παιδιά και τις απίθανες ερωτήσεις που μπορούν να προκύψουν όταν κανείς έχει δύο μπαμπάδες ή δύο μαμάδες.
«ABC, A family alphabet book»: του Bobbi Combs από τις εκδόσεις Two Lives. Το βιβλίο αυτό αποσκοπεί στο να διδάξει το αλφάβητο στα παιδιά μέσα από καθημερινές εικόνες της ζωής ΛΟΑΤΚΙ+ οικογενειών.
«Heather has Two Mommies»: της Leslea Newman, από τις εκδόσεις Alyson Books. Πρόκειται για το πρώτο παιδικό βιβλίο με λεσβιακή θεματολογία. Η Newman αρχικά το εξέδωσε με προσωπικά της χρήματα. Υστερεί λίγο στο θέμα της εικονογράφησης.
«A Different Dragon»: της Jennifer Bryan από τις εκδόσεις Two Lives. Μια υπέροχη ιστορία με εξαιρετική εικονογράφηση για το πώς ένα μικρό αγοράκι θα ζήσει αξέχαστες περιπέτειες με τη βοήθεια μιας από τις μαμάδες του.
«King and King»: της Linda de Haan από τις εκδόσεις Tricycle Press. Επιτέλους, ένα παραμύθι με πρίγκιπες! Ένας πρίγκιπας κινάει να βρει το ταίρι του για να παντρευτεί και να στεφθεί βασιλιάς. Μόνο που αντί για μακρομαλλούσσα αρχοντοπούλα, θα φέρει στη μαμά βασίλισσα έναν άλλον πρίγκιπα. Μια όμορφη ιστορία αγάπης!
«One Dad, two Dads, Brown Dad, Blue Dads»: του Johnny Valentine από τις εκδόσεις Alyson Books. Ένα παιδί ετερόφυλης οικογένειας και ένα παιδί με δύο μπλε μπαμπάδες, συγκρίνουν τους γονείς τους. Ένα όμορφο βιβλίο για όλα όσα μας ενώνουν.
