Θα σας τρόμαζε η προοπτική ότι το έφηβο παιδί σας έχει ή θα έχει σύντομα σεξουαλικές σχέσεις; Τα τελευταία χρόνια έχω κάνει αυτή την ερώτηση σε κάμποσους γονείς παιδιών όλων των ηλικιών και οι απαντήσεις δεν με ικανοποιούν. Η πλειονότητα δηλώνει πως θα τρόμαζε, κάποιοι εξ αυτών πάρα πολύ. Φυσικά, δεν είναι λίγοι οι «σε πλήρη άρνηση», που δεν έχουν καν σκεφτεί ή μάλλον έχουν απωθήσει εντελώς ότι κάτι τέτοιο, θέλουν δεν θέλουν, θα συμβεί αργά ή γρήγορα. Ευτυχώς, υπάρχουν ορισμένοι (υποθέτω οι πιο συμφιλιωμένοι με τη δική τους σεξουαλικότητα) γονείς που όχι μόνο έχουν κατανοήσει πως ΚΑΙ το παιδί τους είναι, όπως όλοι μας, σεξουαλικό ον, αλλά και επιθυμούν να έχει μια όσο το δυνατόν πιο όμορφη, ικανοποιητική, γεμάτη και πλήρη σεξουαλική ζωή. Γιατί αυτό μόνο καλό μπορεί να του κάνει.
Σοβαρολογείς τώρα;
(ερώτηση φίλης) Φυσικά και σοβαρολογώ. Εσείς ξέρετε κάποιον/α που του έκανε κακό μια όμορφη, ικανοποιητική, γεμάτη και πλήρης σεξουαλική ζωή; Αυτή είναι μια από τις βασικότερες ευχές προς τους φίλους και τις φίλες μου και, φυσικά, και προς τα παιδιά μου. Το καλό, συναινετικό και απαλλαγμένο από στρεβλώσεις σεξ είναι δώρο ζωής για κάθε άνθρωπο. Είναι δυνατόν να μην το θέλει κανείς, πολλώ δε μάλλον για τα παιδιά του;
Αυτό, λοιπόν, που οφείλουμε να πράξουμε ως γονείς είναι να τα εκπαιδεύσουμε από μικρά, με συζητήσεις κατάλληλες για την ηλικία τους, ώστε να πετύχουμε όταν πλέον μπουν στην εφηβεία να είναι προετοιμασμένα για να κερδίσουν τα πάντα και να μη χάσουν τίποτα.
Δυστυχώς, η επίσημη εκπαίδευση στην Ελλάδα δεν έχει καμία σταθερή «πολιτική» για τη σεξουαλική αγωγή, ενώ οι εκπαιδευτικοί που έχουν κατανοήσει τη σημασία της και θέλουν να βοηθήσουν τους μαθητές τους να καταλάβουν τι ακριβώς συμβαίνει στο σώμα τους και πώς μπορούν να το διαθέτουν για να περνούν όμορφα (και κάποια στιγμή στο μέλλον, εφόσον το επιθυμούν πραγματικά και είναι έτοιμοι ψυχολογικά να κάνουν παιδιά) έχουν συχνά απέναντί τους και συναδέλφους τους, αλλά και γονείς.
Πλήθος ερευνών καταλήγουν στο ότι τα προγράμματα σεξουαλικής αγωγής που εφαρμόζονται στα σχολεία μπορούν να αποτελέσουν μία βασική στρατηγική πρόληψης της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, είτε από ενήλικους είτε ανήλικους. Το σχολείο είναι το καταλληλότερο μέρος για την εφαρμογή τέτοιων προγραμμάτων καθώς η ενημέρωση είναι καθολική και επιστημονικά τεκμηριωμένη.
Επομένως, αν και ιδανικά θα έπρεπε να υπάρχει συνεργασία μεταξύ σπιτιού και σχολείου, το μεγαλύτερο «βάρος» της σωστής ενημέρωσης παιδιών και εφήβων πέφτει προς το παρόν στην οικογένεια. Αν συμφωνείτε σε γενικές γραμμές με τα προαναφερθέντα, είμαι σίγουρη ότι έχετε προετοιμάσει τα παιδιά σας και έχετε θέσει ήδη τις βάσεις για να μη σας αγχώσει καθόλου η έναρξη της σεξουαλικής τους ζωής. Γιατί, σε μια τέτοια περίπτωση, θα ξέρετε ότι υπάρχει σωστή επικοινωνία μεταξύ σας, αφού το θέμα «σεξ» δεν αποτελεί ταμπού στην οικογένειά σας.
Όχι μόνο το έφηβο παιδί σας θα εμπιστευτεί κατάλληλα πρόσωπα, όχι μόνο θα ξέρει τα πάντα γύρω από το σώμα του και τα όριά του, όχι μόνο δεν θα προβεί σε καμία πράξη χωρίς της συναίνεσή του, αλλά και κάθε σχετική συζήτηση μαζί σας, σε περίπτωση που έχει απορίες ή που κάτι πάει στραβά, θα είναι πολύ πιο εύκολη και ανώδυνη. Χτίστε, λοιπόν, από νωρίς σχέσεις εμπιστοσύνης για να μην το θέσετε σε κίνδυνο λόγω άγνοιας και για να μην ανησυχείτε μελλοντικά ότι ψεύδεται ή/και σας κρύβει πράγματα σχετικά με τη σεξουαλικότητά του, επειδή ντρέπεται ή φοβάται.
Η σεξουαλική αγωγή ΔΕΝ οδηγεί σε πρόωρη έναρξη σεξουαλικών σχέσεων
Για την ακρίβεια, μάλλον συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Το εφηβάκι που είναι σωστά εκπαιδευμένο δεν θα βιαστεί να κάνει πράγματα στα οποία δεν συναινεί. Θα βάλει έγκαιρα τα όριά του και θα πει τα «ναι» του όταν νιώσει πραγματικά έτοιμο το ίδιο και όχι όταν πιεστεί από τον/τη σύντροφό του και τον κοινωνικό τους περίγυρο, την εφηβική αγέλη που συνήθως, έχοντας μυθοποιήσει το σεξ ως κάτι απαγορευμένο μεγαλώνοντας μέσα σε ένα συντηρητικό και πεπαλαιωμένο πλαίσιο, θεωρεί ότι όποιος/α έχει την ευκαιρία οφείλει να μπει νωρίς στον χορό και να χορέψει. Άλλωστε, αυτό καταδεικνύουν και έρευνες που έχουν διεξαχθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ): Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ΔΕΝ οδηγεί σε πρόωρη σεξουαλική δραστηριότητα ούτε αυξάνει τη σεξουαλική δραστηριότητα. Αντίθετα, οδηγεί σε υπεύθυνη σεξουαλική συμπεριφορά. Όταν δίνεται στα παιδιά η ευκαιρία να συζητούν ελεύθερα και με ειλικρίνεια για θέματα σεξουαλικότητας και στενών διαπροσωπικών σχέσεων με τους γονείς τους (μακάρι και με τους εκπαιδευτικούς τους), τους δίνονται τα εφόδια ώστε να δημιουργούν σχέσεις σε ένα πλαίσιο ασφάλειας και αυτοπεποίθησης.
Ας πάμε ακόμα ένα βήμα πιο πίσω. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση δεν αφαιρεί από τα παιδιά την παιδικότητά τους όταν είναι κατάλληλα προσαρμοσμένη στο αναπτυξιακό τους επίπεδο. Κάθε παιδί έχει δικαίωμα στην πληροφόρηση για το σώμα του, τις σχέσεις του με άλλα άτομα, τα συναισθήματά του και τα όρια του. Αν δεν διδάξουμε εμείς στα παιδιά μας πώς μπορούν να προστατεύσουν μόνα τους τον εαυτό τους, πώς θα εξασφαλίσουμε ότι δεν θα πέσουν θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης ή κακοποίησης; Στην Ελλάδα 1 στα 5 περίπου παιδιά θα δεχτεί κάποια μορφή σεξουαλικής βίας, μα σπάνια θα γίνει επίσημη καταγγελία και η υπόθεση θα πάρει το δρόμο της δικαιοσύνης. Που ακόμα κι αν γίνει αυτό, το παιδί έχει ήδη τραυματιστεί βαθιά και η σεξουαλικότητά του δύσκολα θα μπορέσει να ανθήσει.
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών περιλαμβάνει τη συμμετοχή ανηλίκου κάτω των 18 ετών σε σεξουαλική δραστηριότητα την οποία δεν κατανοεί πλήρως ή για την οποία δεν είναι σε θέση να συναινέσει ή δεν είναι αναπτυξιακά ώριμο ή παραβιάζει τους νόμους. Η σεξουαλική κακοποίηση περιλαμβάνει δραστηριότητες όπως σωματική επαφή (π.χ. αγγίγματα, «χάιδεμα», διείσδυση) ή και όχι (επίδειξη πορνογραφίας, βιντεοσκόπηση, ηδονοβλεψία, επιδειξιμανία). Παλαιότερες έρευνες έχουν δείξει ότι ενήλικοι που υπήρξαν θύματα σεξουαλικής κακοποίησης κατά την παιδική τους ηλικία, έχουν υψηλότερο κίνδυνο να εκδηλώσουν μία σειρά από παθολογικές συμπεριφορές, μεταξύ των οποίων οργανικές/σωματικές, ψυχολογικές, και σεξουαλικές διαταραχές σε σύγκριση με άτομα που δεν έχουν κακοποιηθεί.
Ο ορισμός του όρου: σεξουαλικότητα
Στο σημείο αυτό, θέλω να παραθέσω τον ορισμό του Π.Ο.Υ για το τι είναι σεξουαλικότητα, καθώς φοβάμαι ότι δεν είναι ξεκάθαρο σε όλους/ες: «Η σεξουαλικότητα αποτελεί μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης καθόλη τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου και περιλαμβάνει τη σεξουαλική δραστηριότητα, τη σεξουαλική ταυτότητα και τους φυλετικούς ρόλους, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, τον ερωτισμό, την ευχαρίστηση, την οικειότητα και την αναπαραγωγή. Η σεξουαλικότητα επηρεάζεται από βιολογικούς, ψυχολογικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς, πολιτικούς, πολιτισμικούς, νομικούς, ιστορικούς, θρησκευτικούς και πνευματικούς παράγοντες».
Η τελευταία πρόταση εξηγεί ουσιαστικά για ποιους λόγους βρισκόμαστε σήμερα, παρόλο που η επιστήμη έχει δώσει όλες τις απαντήσεις για κάθε έκφανση της σεξουαλικότητας, να αμφισβητούμε τα αυτονόητα: Το δικαίωμα του ατόμου πάνω στο σώμα του, το δικαίωμα στη γνώση, το δικαίωμα στην υγεία. Οι κοινωνίες ακόμα επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από αντιεπιστημονικές πεποιθήσεις, που οδηγούν, δυστυχώς, σε σεξουαλικές νευρώσεις, κακοποιήσεις, βιασμούς και προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να αλλάξει όσο το δυνατόν πιο σύντομα, ώστε οι επόμενες γενιές να είναι τουλάχιστον σεξουαλικά υγιείς, εξασφαλίζοντας έτσι ένα σημαντικό κομμάτι από το ευ ζην τους.
Τι κάνουμε, λοιπόν;
Οι σύγχρονοι γονείς, ως τις αρχές της εφηβείας των παιδιών μας, οφείλουμε καταρχάς να προσεγγίσουμε έγκαιρα και όσο το δυνατόν βαθύτερα και να συμφιλιωθούμε με τη δική μας σεξουαλικότητα, ως ένα σύνολο προσωπικών μας χαρακτηριστικών που μας οδηγούν σε ορθές, δηλαδή ευχάριστες, ανώδυνες και ακίνδυνες, συμπεριφορές στο «σχετίζεσθαι» με τους/τις συντρόφους μας. Αν δυσκολευόμαστε με τον εαυτό μας, θα δυσκολευτούμε πολύ περισσότερο με τα παιδιά μας. Για να ξεμπλοκάρουμε, ας αναλογιστούμε τις δικές μας δυσάρεστες παρελθούσες εμπειρίες. Θέλουμε να περάσουν τα ίδια ή χειρότερα τα παιδιά μας; Όχι… Επομένως, κάνουμε την ενδοσκόπησή μας, διαβάζουμε τεκμηριωμένα κείμενα και επιστημονικές μελέτες και αναζητάμε απαντήσεις σε δικές μας απορίες που ποτέ δεν μας έλυσε κανείς και, αν χρειαστεί, κάνουμε και λίγη θεραπεία. Για το καλό μας. Για το καλό των παιδιών μας.
«Μπορώ να σου κάνω μια αγκαλιά»…
Έπειτα, μελετάμε βιβλία και online υλικό για τους τρόπους με τους οποίους εισάγουμε από πολύ μικρά τα παιδιά μας στη σεξουαλική αγωγή. Αναγνωρίζουμε να σεβόμαστε καταρχάς τα όρια που πρέπει να υπάρχουν μεταξύ γονέα και παιδιού. Πιο συγκεκριμένα, από μια ηλικία και έπειτα, δεν θα πρέπει να εισβάλλει ο ένας στην ιδιωτικότητα του άλλου. Ρωτάμε πριν τα αγκαλιάσουμε ή πριν τα γαργαλήσουμε ή πριν τα φιλήσουμε, τους δίνουμε έγκαιρα τον χώρο τους στο μπάνιο (ένα πεντάχρονο λούζεται, πλένεται και σκουπίζεται άψογα μόνο του, αρκεί να του δώσετε την ευκαιρία), τους μαθαίνουμε να λένε «όχι» σε ό,τι δεν επιθυμούν (αρκεί να μη θέτει σε κίνδυνο την υγεία ή τη ζωή τους). Ερμηνεύουμε μαζί τους αγγίγματα και συναισθήματα. Καλλιεργούμε την ενσυναίσθηση, την ισότητα και την αποδοχή.
Εξαλείφουμε την ντροπή (που πηγάζει από εμάς πάντοτε) και αφαιρούμε από τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση κάθε πέπλο μυστηρίου και κάθε ταμπού που τη συνοδεύει. Απαντάμε με ειλικρίνεια σε κάθε απορία των παιδιών και χρόνο με τον χρόνο μοιραζόμαστε περισσότερη ή πιο πολύπλοκη πληροφορία. Θυμόμαστε ότι αν δεν μάθουν κάτι σωστά από εμάς, θα το μάθουν λάθος ή παρερμηνευμένο από το διαδίκτυο ή από φίλους για των οποίων την αξιοπιστία δεν παίρνουμε κι όρκο (εδώ κάνω μια ιδιαίτερη μνεία στο πορνό, που πλέον, λόγω διαδικτύου, έχει αναχθεί σε «μέντορα» αμέτρητων εφήβων, με τραγικά αποτελέσματα. Σύντομα θα ακολουθήσει άρθρο αφιερωμένο αποκλειστικά στο πώς επηρεάζει η πορνογραφία την ψυχική υγεία παιδιών και εφήβων).
Οι γονείς αγαπούν, δεν κρίνουν!
Ιδανικά, μοιραζόμαστε και οι δυο γονείς μαζί ακριβώς τις ίδιες πληροφορίες σε αγόρια και κορίτσια. Απενοχοποιούμαστε και απενοχοποιούμε! Ζητάμε βοήθεια από έναν ειδικό αν συνθλιβόμαστε από το βάρος δικών μας ψυχοκοινωνικών φορτίων. Επιλέγουμε βιβλία ανάλογα με την ηλικία του παιδιού μας ως οδηγούς των συζητήσεών μας. Συνεχίζουμε να τροφοδοτούμε τα παιδιά μας με βιβλία σχετικά με το σώμα, την υγεία, τα όρια και τη σεξουαλικότητα ακόμα κι όταν περάσουν το κατώφλι της εφηβείας και δεν κάθονται πια να διαβάσουν μαζί μας. Μετά τα 12 έτη, προτείνουμε τηλεοπτικές σειρές, ταινίες και διαδικτυακό υλικό και, προφανώς, αφήνουμε τα παιδιά να το εξερευνήσουν πλέον μόνα τους. Συζητάμε, όμως, μαζί θέματα της επικαιρότητας, όπως γυναικοκτονίες, βιασμούς, έμφυλη βία εν γένει, αύξηση των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων (Σ.Μ.Ν.) και των αμβλώσεων σε ανήλικες και νέες ενήλικες γυναίκες, ρευστότητα φύλου, δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού, ποικίλες μορφές οικογένειας κ.ά. Τους υπενθυμίζουμε πως οτιδήποτε κι αν τους συμβεί είμαστε στο πλευρό τους και πως μπορούν να μοιραστούν μαζί μας τα πάντα. Ε, και εφόσον το επιτρέπουν οι περιστάσεις, τους δίνουμε και καμιά εμπειρική συμβουλή ή μοιραζόμαστε καμιά δική μας ελαφρώς πικάντικη εφηβική ανάμνηση, κλείνοντάς τους πονηρά το μάτι. Εμείς αποδεχόμαστε και κατανοούμε τη σεξουαλικότητά τους. Το ίδιο πρέπει να κάνουν κι εκείνα για τη δική μας.
*Διαβάστε ακόμη: Όλα τα σπουδαία πάρτυ της ζωής της Nalyssa Green
