Τελικά χωρίσαμε. Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να διαχειριστούν τον πόνο του διαζυγίου; Ποιες είναι οι πιο συνήθεις κι ανησυχητικές αντιδράσεις τους; Και πώς, μέσα από τη φροντίδα του εαυτού μας, θα μπορέσουμε να στηρίξουμε καλύτερα και εκείνα;
Για τα παιδιά, το διαζύγιο μπορεί να μοιάζει με τεράστια απώλεια — του γονέα, της οικογενειακής μονάδας ή απλώς της ζωής που γνώριζαν. Οι γονείς μπορούμε να τα βοηθήσουμε να θρηνήσουν την όποια απώλεια τους και να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες.
Πώς βοηθάμε τα παιδιά μας να αντιμετωπίσουν το διαζύγιο
- Ακούω: Ενθαρρύνουμε το παιδί να μοιραστεί τα συναισθήματά του και το ακούμε πραγματικά. Μπορεί να νιώθουν θλίψη, απώλεια ή απογοήτευση για πράγματα που μπορεί να μην περιμέναμε.
- Το βοηθάμε να βρει λέξεις για τα συναισθήματά του: Είναι φυσιολογικό για το παιδί να δυσκολεύεται να εκφραστεί. Παρατηρούμε τις διαθέσεις του και το ενθαρρύνουμε να μιλήσει.
- Ενθαρρύνουμε την ειλικρίνεια: Το παιδί μπορεί να είναι απρόθυμο να μοιραστεί τα αληθινά του συναισθήματα από φόβο μήπως μας πληγώσει. Του δείχνουμε πως ό,τι λένε είναι εντάξει. Μπορεί να μας κατηγορήσει για το διαζύγιο, αλλά, αν δεν είναι σε θέση να μοιραστεί τα ειλικρινή του συναισθήματα, θα δυσκολευτεί και να τα αντιμετωπίσει.
- Κάνουμε τη συζήτηση για το διαζύγιο μια συνεχή διαδικασία: Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και ωριμάζουν, έχουν συχνά νέες ερωτήσεις, συναισθήματα ή ανησυχίες σχετικά με το τι συνέβη. Επομένως μπορεί να θέλουμε να συζητάμε ξανά και ξανά το ίδιο θέμα.
- Αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά του: Μπορεί να μην είναι εφικτό να λύσουμε τα προβλήματά του ή να μετατρέψουμε τη λύπη του σε χαρά, αλλά είναι σημαντικό για εμάς να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά του αντί να τα απορρίπτουμε. Δείχνοντας ότι καταλαβαίνουμε, μπορούμε να εμπνεύσουμε στο παιδί μας εμπιστοσύνη.
Δείχνουμε στα παιδιά ότι δε φταίνε εκείνα για το διαζύγιο
Πολλά παιδιά πιστεύουν ότι είχαν κάποια σχέση με το διαζύγιο, θυμούνται φορές που μάλωναν με τους γονείς τους, έλαβαν κακούς βαθμούς ή είχαν προβλήματα. Για να βοηθήσουμε τα παιδιά να απαλλαγούν από αυτήν την παρανόηση:
- Καθορίζουμε το περίγραμμα: Επαναλαμβάνουμε γιατί αποφασίσαμε να πάρουμε διαζύγιο. Μερικές φορές το να ακούμε τον πραγματικό λόγο για την απόφασή μας μπορεί να βοηθήσει κι εμάς τους ίδιους.
- Κάνουμε υπομονή: Τα παιδιά μπορεί να φαίνεται ότι «το καταλαβαίνουν» μια μέρα και την άλλη να αισθάνονται αβεβαιότητα. Αντιμετωπίζουμε τη σύγχυση ή τις παρεξηγήσεις του παιδιού με υπομονή.
- Καθησυχάζουμε: Όσο συχνά χρειάζεται, υπενθυμίζουμε στα παιδιά ότι και οι δύο γονείς θα συνεχίσουν να τα αγαπούν και ότι δεν ευθύνονται για το διαζύγιο.
Δίνουμε επιβεβαίωση και αγάπη
Τα παιδιά έχουν μια αξιοσημείωτη ικανότητα να θεραπεύουν τον πόνο τους, όταν τους δίνεται η υποστήριξη και η αγάπη που χρειάζονται. Τα λόγια, οι πράξεις και η ικανότητά μας να παραμείνουμε συνεπείς είναι όλα σημαντικά εργαλεία για να καθησυχάσουμε τα παιδιά για την αμετάβλητη αγάπη μας.
- Και οι δύο γονείς θα είναι εκεί: Ενημερώνουμε τα παιδιά ότι, παρόλο που οι φυσικές συνθήκες της οικογενειακής μονάδας θα αλλάξουν, μπορούν να συνεχίσουν να έχουν υγιείς σχέσεις αγάπης και με τους δύο γονείς τους.
- Θα είναι εντάξει: Λέμε στα παιδιά ότι τα πράγματα δε θα είναι πάντα εύκολα, αλλά θα πάνε καλά. Το να γνωρίζουν ότι όλα θα πάνε καλά μπορεί να δώσει κίνητρο στα παιδιά να δώσουν μια ευκαιρία στη νέα κατάσταση.
- Εγγύτητα: Η σωματική εγγύτητα, με τη μορφή αγκαλιών, χαϊδέματος στον ώμο ή ενός απλού αγγίγματος έχει έναν ισχυρό τρόπο να καθησυχάσει το παιδί για την αγάπη μας.
- Είμαστε ειλικρινείς: Όταν τα παιδιά εκφράζουν ανησυχίες ή άγχη, απαντάμε με ειλικρίνεια. Εάν δεν ξέρουμε την απάντηση, λέμε απλά ότι δεν είμαστε σίγουροι αυτή τη στιγμή, αλλά ότι θα το ψάξουμε, θα το μάθουμε και όλα θα πάνε καλά.
Παρέχουμε σταθερότητα στα παιδιά
Αν και είναι καλό για τα παιδιά να μάθουν να είναι ευέλικτα, η προσαρμογή σε πολλές νέες συνθήκες ταυτόχρονα μπορεί να είναι πολύ δύσκολη. Βοηθάμε τα παιδιά μας να προσαρμοστούν στις αλλαγές, παρέχοντας όσο το δυνατόν περισσότερη σταθερότητα και δομή στην καθημερινή τους ζωή.
Αυτό δε σημαίνει ότι χρειαζόμαστε αυστηρά προγράμματα ή ότι οι ρουτίνες της μαμάς και του μπαμπά πρέπει να είναι ακριβώς οι ίδιες. Αλλά η δημιουργία κάποιων τακτικών ρουτινών σε κάθε νοικοκυριό και η συστηματική επικοινωνία στα παιδιά για το τι να περιμένουν, θα τους προσφέρει μια αίσθηση ηρεμίας και σταθερότητας.
Η άνεση της ρουτίνας για τα παιδιά
Τα παιδιά αισθάνονται πιο ασφαλή όταν ξέρουν τι να περιμένουν στη συνέχεια. Γνωρίζοντας για παράδειγμα, ότι, ακόμη και όταν αλλάζουν σπίτι, το δείπνο ακολουθούν εργασίες για το σπίτι και στη συνέχεια ένα μπάνιο, μπορεί να χαλαρώσει το μυαλό τους.
Η διατήρηση της ρουτίνας σημαίνει επίσης να συνεχίσουμε να τηρούμε τους κανόνες, τις ανταμοιβές και την πειθαρχία με τα παιδιά. Αντιστεκόμαστε στον πειρασμό να τα κακομάθουμε, κατά τη διάρκεια ενός διαζυγίου. Βάζουμε όρια και δεν τους επιτρέπουμε να παραβιάζουν τους κανόνες.
Προσέχουμε τους εαυτούς μας μετά το διαζύγιο
Η πρώτη οδηγία ασφαλείας σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης σε ένα αεροπλάνο είναι να βάλουμε τη μάσκα οξυγόνου στον εαυτό μας πριν τη βάλουμε στο παιδί μας. Όταν πρόκειται να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να περάσουν το διαζύγιό μας, πρέπει να κάνουμε ακριβώς αυτό: Να φροντίσουμε τον εαυτό μας ώστε να είμαστε εκεί για τα παιδιά μας.
Αντιμετωπίζοντας το διαζύγιο ή τον χωρισμό
- Ασκούμαστε συχνά και ακολουθούμε μια υγιεινή διατροφή: Η άσκηση ανακουφίζει από το άγχος και την απογοήτευση που είναι σύνηθες φαινόμενο με το διαζύγιο. Και παρόλο που το μαγείρεμα στο σπίτι (ή το να μάθουμε να μαγειρεύουμε για έναν λιγότερο) απαιτεί περισσότερη προσπάθεια από το να παραγγείλουμε, το να τρώμε υγιεινά, θα μας κάνει να νιώσουμε καλύτερα μέσα και έξω.
- Βλέπουμε συχνά φίλους: Μπορεί να είναι δελεαστικό να χωνόμαστε στην τρύπα μας και να αποφεύγουμε να βλέπουμε φίλους και συγγενείς, που αναπόφευκτα θα ρωτήσουν για το διαζύγιο, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι η προσωπική υποστήριξη από τους άλλους είναι ζωτικής σημασίας για την ανακούφιση από το άγχος ενός χωρισμού και για να περάσουμε αυτή τη δύσκολη στιγμή. Εάν δεν θέλουμε να μιλήσουμε γι’ «αυτόν», απλώς ζητάμε από τους φίλους μας να αποφύγουν το θέμα. Θα καταλάβουν.
- Κρατάμε ημερολόγιο: Η καταγραφή των συναισθημάτων, των σκέψεων και των διαθέσεών μας μπορεί να βοηθήσει να απελευθερώσουμε την ένταση, τη θλίψη, τον θυμό.
Αναζητάμε υποστήριξη
- Βασιζόμαστε στους φίλους: Μιλάμε μαζί τους ή με μια ομάδα υποστήριξης για τυχόν δύσκολα συναισθήματα που νιώθουμε —όπως πίκρα, θυμό, απογοήτευση— ώστε να μην το βγάλουμε πάνω στα παιδιά μας. Αν είχαμε παραμελήσει τον κοινωνικό μας κύκλο όσο ήμασταν παντρεμένοι και νιώθουμε ότι δεν έχουμε κανέναν να εμπιστευτούμε, ποτέ δεν είναι αργά για να δημιουργήσουμε νέες φιλίες.
- Δεν εκπέμπουμε ποτέ αρνητικά συναισθήματα στο παιδί μας: Ό,τι κι αν κάνουμε, δε μιλάμε στο παιδί μας όπως σε έναν φίλο.
- Συνεχίζουμε να γελάμε: Προσπαθούμε να εμφυσήσουμε το χιούμορ και το παιχνίδι στη δική μας ζωή και των παιδιών μας όσο περισσότερο μπορούμε. Θα μας ανακουφίσει από το άγχος και θα δώσει σε όλους μας ένα διάλειμμα από τη θλίψη και τον θυμό.
- Βλέπουμε έναν ειδικό: Εάν νιώθουμε έντονο θυμό, φόβο, παράπονο, ντροπή ή ενοχή, βρίσκουμε έναν επαγγελματία που θα μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε αυτά τα συναισθήματα.
Συνεργαζόμαστε με τον/την πρώην
Η σύγκρουση μεταξύ γονέων – χωρισμένοι ή μη – μπορεί να είναι καταστροφική για τα παιδιά. Είναι σημαντικό να αποφεύγουμε να βάζουμε τα παιδιά στη μέση των καβγάδων μας ή να τα κάνουμε να νιώθουν ότι πρέπει να διαλέξουν ανάμεσά μας. Οι παρακάτω συμβουλές μπορούν να σώσουν τα παιδιά μας από πολύ πόνο:
- Πηγαίνουμε κάπου αλλού: Ποτέ δε μαλώνουμε μπροστά στα παιδιά, είτε αυτοπροσώπως είτε τηλεφωνικά. Ζητάμε από τον/την πρώην να μιλήσουμε άλλη φορά ή εγκαταλείπουμε εντελώς τη συζήτηση.
- Χρησιμοποιούμε τακτ: Αποφεύγουμε να μιλάμε με τα παιδιά για λεπτομέρειες της συμπεριφοράς του άλλου γονέα. Είναι ο παλαιότερος κανόνας: αν δεν έχουμε κάτι καλό να πούμε, δε λέμε απολύτως τίποτα.
- Είμαστε καλοσυνάτοι: Είμαστε ευγενικοί στις συναναστροφές μας με τον/την πρώην σύζυγό. Αυτό όχι μόνο δίνει ένα καλό παράδειγμα στα παιδιά, αλλά μπορεί επίσης να ενθαρρύνει τον πρώην να είναι επίσης ευγενικός.
- Κοιτάμε τη φωτεινή πλευρά: Εστιάζουμε στα δυνατά σημεία όλων των μελών της οικογένειας. Ενθαρρύνουμε τα παιδιά να κάνουν το ίδιο.
- Εργαζόμαστε πάνω σε αυτό: Βάζουμε ως προτεραιότητα να αναπτύξουμε μια φιλική σχέση με τον/την πρώην σύζυγό το συντομότερο δυνατό. Το να μας παρακολουθούν να είμαστε φιλικοί μεταξύ μας, μπορεί να καθησυχάσει τα παιδιά και να τα διδάξει επίσης δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων.
Επίλυση γονεϊκών συγκρούσεων
Εάν βρισκόμαστε συνεχώς σε διαμάχη με τον/την πρώην για τις λεπτομέρειες της ανατροφής των παιδιών, προσπαθούμε να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να θυμηθούμε τον μεγαλύτερο σκοπό που έχουμε.
- Θυμόμαστε: Τι είναι καλύτερο για τα παιδιά μας μακροπρόθεσμα; Να έχουν καλή σχέση και με τους δύο γονείς σε όλη τους τη ζωή.
- Βλέπουμε μπροστά για να παραμείνουμε ήρεμοι: Εάν μπορούμε να έχουμε κατά νου μακροπρόθεσμους στόχους—τη σωματική και ψυχική υγεία των παιδιών, την ανεξαρτησία μας— ίσως μπορέσουμε να αποφύγουμε διαφωνίες σχετικά με τις καθημερινές λεπτομέρειες.
- Λαμβάνουμε υπόψη την ευημερία του καθενός: Η ευτυχία των παιδιών, του εαυτού μας και, ναι, ακόμη και του/της πρώην, θα πρέπει να είναι οι βασικές πινελιές στη μεγάλη εικόνα της νέας μας ζωής μετά το διαζύγιο.
Επαγγελματική βοήθεια για τα παιδιά μετά το διαζύγιο
Κάποια παιδιά περνούν το διαζύγιο με σχετικά λίγα προβλήματα, ενώ άλλα περνούν πολύ δύσκολα. Είναι φυσιολογικό για τα παιδιά να βιώνουν μια σειρά από άσχημα συναισθήματα, αλλά ο χρόνος, η αγάπη και η επιβεβαίωση θα πρέπει να τα βοηθήσουν να θεραπευτούν. Ωστόσο, εάν τα παιδιά μας παραμένουν ζορισμένα, ίσως χρειαστεί να αναζητήσουμε επαγγελματική βοήθεια.
Φυσιολογικές αντιδράσεις σε διαζύγιο ή χωρισμό
Αν και τα έντονα συναισθήματα μπορεί να είναι ιδιαίτερα σκληρά για τα παιδιά, οι ακόλουθες αντιδράσεις είναι φυσιολογικές για αυτά μετά το διαζύγιο:
- Θυμός: Τα παιδιά μπορεί να εκφράσουν τον θυμό, την οργή και την αγανάκτησή τους με εμάς και τον/την σύζυγό μας επειδή καταστρέφουμε την αίσθηση της κανονικότητάς τους.
- Ανησυχία: Είναι φυσικό τα παιδιά να αισθάνονται άγχος όταν αντιμετωπίζουν μεγάλες αλλαγές στη ζωή τους.
- Ήπια κατάθλιψη: Η θλίψη για τη νέα κατάσταση της οικογένειας είναι φυσιολογική και η θλίψη σε συνδυασμό με μια αίσθηση απελπισίας είναι πιθανό να οδηγήσει σε μια ήπια μορφή κατάθλιψης.
Θα χρειαστεί λίγος χρόνος για να αντιμετωπίσουν τα παιδιά μας τα ζητήματά τους σχετικά με το χωρισμό ή το διαζύγιο, αλλά θα πρέπει να δούμε σταδιακή βελτίωση με την πάροδο του χρόνου.
«Κόκκινες σημαίες» για σοβαρότερα προβλήματα
Εάν ύστερα από αρκετούς μήνες μετά το διαζύγιο, τα πράγματα χειροτερεύουν αντί να βελτιωθούν, αυτό μπορεί να είναι σημάδι ότι το παιδί έχει σοβαρότερο πρόβλημα με ζητήματα κατάθλιψης, άγχους ή θυμού και ενδεχομένως χρειάζεται κάποια πρόσθετη υποστήριξη.
Προειδοποιητικά σημάδια
- Προβλήματα ύπνου
- Κακή συγκέντρωση
- Προβλήματα στο σχολείο
- Κατάχρηση ναρκωτικών ή αλκοόλ
- Αυτοτραυματισμοί ή διατροφικές διαταραχές
- Συχνά ξεσπάσματα θυμού ή βίας
- Απομάκρυνση από αγαπημένα πρόσωπα
- Αδιαφορία για αγαπημένες δραστηριότητες
Συζητάμε αυτά ή άλλα προειδοποιητικά σημάδια που σχετίζονται με το διαζύγιο με τον οικογενειακό μας γιατρό, τους δασκάλους του παιδιού ή συμβουλευόμαστε έναν παιδοψυχολόγο για καθοδήγηση.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ: «Φοβάμαι…»: Τα παιδικά άγχη και οι τρόποι για να ξεπεραστούν.
