Η επιλογή καριέρας είναι μια σημαντική απόφαση για κάθε άνθρωπο, καθώς διαμορφώνει την προσωπική και επαγγελματική του ζωή. Μια ολοκληρωμένη καριέρα μπορεί να προσφέρει μια αίσθηση σκοπού, προσωπική ικανοποίηση, ευτυχία, οικονομική σταθερότητα, ασφάλεια, προσωπική κι επαγγελματική ανάπτυξη, ταυτότητα, υπερηφάνεια και ολοκλήρωση. Η επιλογή της σωστής καριέρας μπορεί επίσης να βοηθήσει τα άτομα να επιτύχουν μια υγιή ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, επιτρέποντάς τους να ακολουθήσουν κι άλλα ενδιαφέροντα και χόμπι εκτός εργασίας.
Πότε πρέπει να ξεκινάει ο «επαγγγελματικός προσανατολισμός»;
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι ο επαγγελματικός προσανατολισμός ξεκινάει από πολύ μικρή ηλικία. Έτσι, τα παιδιά χρειάζονται περισσότερο ελεύθερο χρόνο με πολλά ερεθίσματα, για να αναπτύξουν τις δεξιότητες τους, τις δυνατότητες έκφρασης των συναισθημάτων τους και γνώση για να ξεδιπλώσουν τα ταλέντα και τις ικανότητές τους. Μέσα από το παιχνίδι, τα µεν παιδιά ανακαλύπτουν τις ιδιαίτερες κλίσεις τους, οι δε γονείς και το εκπαιδευτικό σύστημα έχουν τη δυνατότητα να τις ενισχύσουν, ώστε να µην αποδυναμωθούν. Από την προνηπιακή ηλικία µέχρι το δηµοτικό, το παιδί, µέσα από το παιχνίδι, διαμορφώνει τη συναισθηματική του νοημοσύνη αλλά και τις δεξιότητες τις ζωής του, που είναι οι κυριότερες βάσεις για την εξέλιξή του.
Γονείς και Σχολείο – Οι πρωταγωνιστικοί «ρόλοι»
Γονείς και σχολείο πρέπει να αφουγκράζονται συνέχεια τις ανάγκες και τις επιθυμίες των παιδιών, ώστε να τα κατευθύνουν προς τoν δρόμο που εκείνα κάποτε θα διαλέξουν. Αυτή, όμως, είναι μια φροντίδα που ξεκινά από πoλύ νωρίς, όταν ακόμα το παιδί είναι νήπιο, πριν καλά-καλά πάει στον παιδικό σταθμό ή στo νηπιαγωγείο. Σ’ αυτή την πρώιμη φάση, οι γονείς θα του δώσουν τις πρώτες ευκαιρίες ν’ αποκαλύψει τα ταλέντα και τις κλίσεις του. Στη συνέχεια, τη σκυτάλη θα πάρουν μαζί τους, οι ειδικοί του παιδικού σταθμού, του νηπιαγωγείου και του δημοτικού σχολείου.
Τα παιδιά «διαλέγουν επάγγελμα» για να νιώσουν ότι διαφοροποιούνται.
Από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους, τα παιδιά έρχονται σταδιακά σε επαφή με διάφορα επαγγέλματα. Κάπου εκεί αρχίζουν και οι πρώτες προτιμήσεις, να θέλουν δηλαδή να γίνουν για παράδειγμα, παλαιοντολόγοι, πυροσβέστες, γιατροί, μουσικοί κλπ., χωρίς βέβαια οι πρώτες εκείνες επιθυμίες τους να είναι δεσμευτικές για το επάγγελμα που θα ασκήσουν τελικά. Αυτή η διαδικασία όμως, τα βοηθάει να χτίσουν σιγά σιγά την αυτονομία τους. Τα παιδιά «διαλέγουν επάγγελμα» για να νιώσουν ότι διαφοροποιούνται. Ο προσδιορισμός του επαγγέλματος βοηθά το παιδί να ξεχωρίσει τον εαυτό του μέσα στην οικογένεια. Το μεν παιδί προσανατολίζεται σε μια προσωπική πορεία στη ζωή και η οικογένεια σε μια μελλοντική ζωή χωρίς το παιδί.
Οι ψυχολόγοι άλλωστε συμβουλεύουν ξεκάθαρα τους γονείς: Δώστε ελεύθερο χρόνο και ερεθίσματα στο παιδί σας, για να αναπτύξει τις δεξιότητές του. Αν το παιδί έχει μια ιδιαίτερη κλίση σε κάτι, βοηθήστε το να την καλλιεργήσει, ενισχύστε του τις τάσεις του και προτρέψτε το να τις εκφράσει, χωρίς όμως να τη συνδέσετε απαραίτητα με το μελλοντικό του επάγγελμα, γιατί δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πως θα συνθέσουν τελικά όλα εκείνα που θα αποκομίσουν από τη ζωή τους.
Υπάρχει εξάλλου μεγάλη πιθανότητα να παρεμβληθούν και άλλοι παράγοντες που θα τα οδηγήσουν στην όποια επαγγελματική επιλογή. Αυτό που χρειάζεται είναι να βοηθήσουμε από μικρή ηλικία κάθε παιδί να μπει στη διαδικασία ανακάλυψης του ίδιου του εαυτού του, προσφέροντάς του τη δυνατότητα έκφρασης των συναισθημάτων του, από τη μια πλευρά, και των ιδιαίτερων σωματικών και πνευματικών ικανοτήτων του, από την άλλη. Ο ελεύθερος χρόνος που θα του προσφέρουμε, το παιχνίδι, και η συναναστροφή με άλλα παιδιά, αλλά και με ενήλικες, και βέβαια η ύπαρξη πολλών διαφορετικών ερεθισμάτων, ώστε να το παροτρύνουμε να ασχοληθεί με όσα του προξενούν ενδιαφέρον, είναι το ένα μέρος. Το κύριο όμως, βήμα για να ωθήσουμε το κάθε παιδί να αναπτυχθεί, είναι η γνώση του εαυτού του.
Η αξία της συναισθηματικής νοημοσύνης
Στο παρελθόν, συναισθήματα όπως π.χ. ο θυμός, ήταν απαγορευμένα στα παιδιά. Στις μέρες μας, η σημασία της καλλιέργειας της συναισθηματικής νοημοσύνης, η επίγνωση δηλαδή ότι το παιδί μπορεί να αναγνωρίζει τα δικά του συναισθήματα – και των άλλων, μέσω της επικοινωνίας – και να τα διαχειρίζεται, όπως και η σημασία της ανακάλυψης, της εξέλιξης και της σύνθεσης των δεξιοτήτων του, είναι δεδομένη και αποτελεί ένα από τα πιο βασικά εφόδια για τη ζωή. Γι’ αυτό και η σύγχρονη εκπαίδευση στο νηπιαγωγείο και στο δημοτικό χρειάζεται να βασίζονται σε προγράμματα που έχουν στόχo την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης.
Η σημασία του ελεύθερου χρόνου και του παιχνιδιού
Οι ιδιαίτερες ικανότητες του κάθε παιδιού εμφανίζονται από την προσχολική ηλικία, δίνοντας του την ευκαιρία να τις εκφράσει και μέσα από το κάθε παιχνίδι, χωρίς όμως οι γονείς να το καταπιέζουμε ή να το κατευθύνουμε.
Το κάθε παιδί είναι σημαντικό να έχει τη δυνατότητα να διαλέγει την απασχόλησή του κι αυτό θα επιτευχθεί μόνο αν μπορεί να διαθέσει τον ελεύθερο χρόνο του σε ό,τι θέλει πραγματικά. Μέσα από τον ελεύθερο χρόνο θα μπορέσει να πειραματιστεί, να αντιληφθεί τις κλίσεις του και να δει τα ταλέντα του να αποκαλύπτονται με άμεσο και αυθεντικό τρόπο. Εξίσου σημαντικές εiναι οι ώρες της αυτοαπασχόλησης που χαρίζουν στο παιδί την αίσθηση ότι μπορεί να τα καταφέρει μόνο του, άρα ενισχύουν την αυτοεκτίμησή του και τη διάθεσή του να τα βγάλει πέρα με καινούργιες προκλήσεις.
Η συμβολή των γονέων είναι αποτελεσματική, όταν στηρίζουν τα παιδιά τους (όχι με υπερπροστατευτικότατα ή καταπίεση) σε κάθε προσπάθεια που κάνουν και τα βοηθάνε να αισθάνονται ικανά και να μην απογοητεύονται από τις μικρές αποτυχίες τους.
Κοινωνικότητα
Τα παιδιά από την προνηπιακή ηλικία ακόμη χρειάζονται να συναναστρέφονται με άλλα παιδιά και να επικοινωνούν μεταξύ τους. Μ’ αυτόν τον τρόπο μαθαίνουν την ομαδικότητα, αποκτούν αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση και το πιο σημαντικό: μαθαίνουν τον εαυτό τους. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να εκφράζουν ό,τι σκέφτονται και να καταλαβαίνουν, αντίστοιχα, τα άλλα παιδιά.
Τα περισσότερα επαγγέλματα, εξάλλου, απαιτούν καλή επικοινωνία και αυξημένη κοινωνικότητα. Μέσα από τη συναναστροφή, το παιδί μαθαίνει, εκτός των άλλων, να αυτοπειθαρχεί και να οριοθετείται, κάτι που επίσης είναι σημαντικό για όποιο επάγγελμα κι αν διαλέξει στο μακρινό μέλλον. Οι βάσεις όμως θα μπουν στην παιδική ηλικία.
Επτά τρόποι να βοηθήσουν οι γονείς το παιδί να διαλέξει επάγγελμα
Κατά τη διαδικασία επιλογής καριέρας από το παιδί μας, ενώ πλέον μεγαλώνει, προσπαθούμε να αποφύγουμε συμβατικές συμβουλές που μπορεί να ακούμε συχνά, όπως:
• Επιλέγω μια καριέρα με κύρος.
• Επιλέγω μια δουλειά που αποφέρει πλούσιο εισόδημα.
• Επιλέγω μια καριέρα με βάση τις αποφάσεις των άλλων.
Οι γονείς πρέπει να έχουμε κατά νου επτά βασικά σημεία, για να βοηθήσουμε το παιδί μας να επιλέξει τη δουλειά που θα κάνει μεγαλώνοντας:
1. Δεν επιβάλλουμε τα δικά μας όνειρα
Το παιδί μας είναι ένα μοναδικό άτομο με δικές του προτιμήσεις και συνήθειες. Δεν το αντιμετωπίζουμε ως την προέκταση της δικής μας εκδοχής και δεν προβάλλουμε πάνω του τα δικά μας όνειρα. Αντίθετα, είμαστε υποστηρικτικοί και ενθαρρύνουμε τα ενδιαφέροντα και τους στόχους του. Προσφερόμαστε να το βοηθήσουμε με τις αποφάσεις του και άλλα βήματα που πρέπει να κάνει για να επιτύχει τους επαγγελματικούς του σκοπούς.
2. Δίνουμε σημασία στην προσωπικότητα και τα ενδιαφέροντα του
Βοηθάμε το παιδί μας να αναγνωρίσει τα χαρακτηριστικά και τα ενδιαφέροντά του. Αυτά μπορούν να παρέχουν πολύτιμες ενδείξεις για τους τύπους σταδιοδρομίας που θα του ταίριαζαν.
3. Ενθαρρύνουμε το παιδί να εξερευνήσει και να ανακαλύψει
Βοηθάμε το παιδί μας να ανακαλύψει τις δυνατότητες και το πάθος του. Το αφήνουμε να εξερευνήσει διάφορες εξωσχολικές δραστηριότητες, χόμπι και μαθήματα, που ενδεχομένως θα το βοηθήσουν να ανακαλύψει τι του αρέσει να κάνει.
4. Ενθαρρύνουμε την ανεξαρτησία
Αφήνουμε το παιδί να δοκιμαστεί σε διάφορες δραστηριότητες για να δούμε τι του κεντρίζει το ενδιαφέρον. Το ενθαρρύνουμε να «αγκαλιάσει» τις επαγγελματικές του επιλογές. Το προσανατολίζουμε να διερευνήσει μια ποικιλία επιλογών, να σταθμίσει τα υπέρ και τα κατά και να λάβει τεκμηριωμένες αποφάσεις.
5. Κάνουμε ανοιχτές και ειλικρινείς συζητήσεις
Συζητάμε διάφορες επιλογές σταδιοδρομίας με το παιδί, καθώς και τις δεξιότητες και την εκπαίδευση που απαιτούνται για αυτό. Μιλάμε για το τι θα μπορούσε να κάνει με διάφορα πτυχία και ποιες θέσεις εργασίας μπορεί να είναι διαθέσιμες. Μελετάμε πώς το παιδί θα μπορούσε να αποδώσει με τις δικές του δυνάμεις στον εκάστοτε τομέα.
6. Το εκθέτουμε σε ρεαλιστικές καταστάσεις
Προκαλούμε το παιδί να ξεβολευτεί και το ενθαρρύνουμε να περάσει χρόνο με επαγγελματίες από διαφορετικούς τομείς στην εργασία μας ή σε άλλες επιχειρήσεις. Εκεί που θα νιώσει πιο άνετα, μπορεί να επηρεάσει την απόφαση που θα πάρει. Θα το βοηθήσει επίσης να κατανοήσει καλύτερα τι συνεπάγονται διαφορετικές θέσεις εργασίας και πώς είναι το εργασιακό περιβάλλον.
7. Δίνουμε έμφαση στις αξίες
Γινόμαστε παράδειγμα για το παιδί μας, το οποίο μας βλέπει ως το πρώτο του πρότυπο. Το ενθαρρύνουμε να σκεφτεί ποιες αξίες είναι σημαντικές για αυτό και πώς μπορεί να ενσωματώσει αυτές τις αξίες στις επιλογές της σταδιοδρομίας του. Το βοηθάμε να δει πώς οι αποφάσεις για το επάγγελμα που θα ακολουθήσει, μπορούν να έχουν θετικό αντίκτυπο στον κόσμο.
