Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσει κάποιος αν η σχέση που διατηρεί είναι σχέση εξάρτησης ή σχέση εμπιστοσύνης. Αν δηλαδή πρόκειται για ουσιαστική αγάπη ή εξάρτηση. Μια ισορροπημένη σχέση έχει τα χαρακτηριστικά της ενσυναίσθησης τα οποία είναι (α) να κατανοεί ο ένας τις ανάγκες του άλλου, (β) να αισθάνεται ο ένας τη διάθεση του άλλου και (γ) νααντιλαμβάνεται την αιτία της διάθεσής του όταν χωρίς υστεροβουλία μπαίνει ο ένας στη θέση του άλλου. Σε μια σχέση εμπιστοσύνης η αμοιβαιότητα έγκειται τόσο στη συγχώρεση όσο και στην κατανόηση. Καταλαβαίνω τον άνθρωπό μου και προτίθεμαι να τον συγχωρήσω όπως θα συγχωρήσω και τον ίδιο μου τον εαυτό. Πιστεύω στη σχέση μου, σημαίνει πιστεύω σ’ εμένα. Εδώ ακριβώς φαίνεται και η κομβική σημασία της αυτοπεποίθησης. Ενσυναίσθηση και αυτοεκτίμηση αποτελούν δύο κύριους παράγοντες για να συνάψουμε μια σχέση εμπιστοσύνης. Στην περίπτωση που αυτά τα δύο είναι ανύπαρκτα ή πολύ χαμηλά δημιουργούμε τις λεγόμενες σχέσεις εξάρτησης, των οποίων τα κύρια χαρακτηριστικά θα αναλύσουμε σήμερα.
Τι τύπος ατόμων εμπλέκονται σε σχέσεις εξάρτησης;
Τα άτομα που εμπλέκονται σε μια σχέση εξάρτησης είναι συνήθως άτομα που έχουν έναν πολύ διαφορετικό τρόπο να εκφράσουν τις συναισθηματικές τους ανάγκες. Συνήθως η μια πλευρά διψάει για αγάπη σε αντίθεση με την άλλη που το εισπράττει ως βάρος, ως δέσμευση. Υπάρχει μια συνεχής αμφίδρομη αναγκαιότητα για έλεγχο με διαφορετικό συνήθως κίνητρο. Ένα κοινό σημείο είναι το συναίσθημα του πόνου ως αποτέλεσμα της ακύρωσης που εισπράττεται εναλλάξ, η οποία (ακύρωση) είναι κατάλοιπο από την παιδική ηλικία. Αν δε βιώσαμε την απόλυτη και ανιδιοτελή αγάπη ως παιδιά στο οικογενειακό μας περιβάλλον, μοιραία προβάλλουμε αυτή την έλλειψη στην ενήλική μας ζωή. Γινόμαστε είτε εκείνος που εναποθέτει την ευτυχία του εξ ολοκλήρου στην αποδοχή του συντρόφου του, είτε εκείνος που μονίμως αντιδρά στη δήθεν πνιγηρή κατάσταση. Και οι δύο όμως συντηρούν μια νοσηρή κατάσταση που είναι αυτή ακριβώς η σχέση εξάρτησης. Η ευθύνη της συντήρησης μια σχέσης εξάρτησης βαραίνει εξίσου και τις δύο πλευρές.
Τι κρύβεται πίσω από μια σχέση εξάρτησης;
Πίσω από μια σχέση εξάρτησης κρύβονται εσωτερικοί μας φόβοι: ο φόβος της μοναχικότητας, ο φόβος της δέσμευσης, ο φόβος της μη αποδοχής, ο φόβος του να μη μας αγαπούν. Μπορεί κάποιος να μείνει σε μια σχέση εξάρτησης από το φόβο μην τυχόν και μείνει μόνος του. Η μοναξιά είναι o εφιάλτης που οδηγεί το άτομο να πνίγει το σύντροφό του. Άλλος λόγος είναι η συνεχής αποφυγή δέσμευσης που τη βιώνουν ως φόβο απώλειας της ελευθερίας τους ή ως φόβο επιβολής ελέγχου και συντηρούν έτσι μια σχέση που εξουσιάζουν μονίμως το σύντροφό τους. Ένας κύριος φόβος που είναι κατάλοιπο από την παιδική ηλικία είναι ο φόβος της ματαίωσης, όπου η σχέση αγάπης βιώνεται ως μια σχέση πόνου. Έτσι το άτομο επαναλαμβάνει αυτό το μοτίβο σχέσεων ματαίωσης κι απόρριψης και στην ενήλική του ζωή διότι αυτό μόνο γνωρίζει και κατά αυτόν μόνο τον τρόπο αισθάνεται ασφαλές. Έτσι προκύπτει η εξάρτηση. Το άτομο εγκλωβίζεται στο εξής μοτίβο: έχει μάθει να βιώνει απόρριψη, συνάπτει μια τέτοια σχέση και έχει τη συνεχή ελπίδα ως άμυνα, που είχε ως παιδί, ότι κάποια στιγμή τα πράγματα θα αλλάξουν προς το καλύτερο. Εξιδανικεύεται ο σύντροφος και ικανοποιούμαστε από το ελάχιστο σαν να είναι το μόνο που αξίζουμε. Συμπεριφερόμαστε σαν να χορταίνουμε με τα ψίχουλα αγάπης. Αν όμως δεν έρθει η αλλαγή από μέσα μας, τίποτα και ποτέ δεν θα αλλάξει. Πώς επιτυγχάνεται, λοιπόν, μια τέτοια αλλαγή; Αφού συνειδητοποιήσει το άτομο ότι η αγάπη οδηγεί στην ενδυνάμωση και όχι στην εξάρτηση, ότι η αγάπη συνοδεύεται από θετικά και όχι αρνητικά συναισθήματα και ότι η αγάπη σημαίνει χαρά και όχι φόβος, θα αναθεωρήσει την ποιότητα της σχέσης του. Θα μάθει τι σημαίνει ακριβώς ΄΄αγαπάω΄΄, μαθαίνοντας να αγαπάει αρχικά τον εαυτό του. Όλα αρχίζουν με την αυτοαγάπη (μια δική μου λέξη) με την οποία θέλω να τονίσω ότι ο εαυτός μας αξίζει και δικαιούται όλη μας την αγάπη. Έρχεται κάποια στιγμή το πλήρωμα του χρόνου που πρέπει να γίνουμε εμείς οι γονείς του εαυτού μας. Να αγκαλιάσουμε και να αγαπήσουμε το παιδί μέσα μας και να το πάρουμε από το χέρι μαθαίνοντας του βασικές αρχές και αξίες, ξεκινώντας από την άνευ όρων αγάπη, την ανιδιοτελή αγάπη!
Σε τι διαφέρει η αυτοαγάπη από την αυτοεκτίμηση;
Η αυτοεκτίμηση είναι να γνωρίζεις την αξία σου και να εκτιμάς τον εαυτό σου. Εμπεριέχει όμως την έννοια της εκτίμησης και αυτόματα την έννοια της αξίας. Η αυτοαγάπη δεν χρειάζεται επιτεύγματα και αποδείξεις που να χρήζουν εκτίμησης και αξίας. Το μόνο που εμπεριέχει είναι η αγνή αγάπη για τον εαυτό μας και για το παιδί που κρύβουμε μέσα μας και που θυμίζει αυτήν ατόφια αγάπη του γονέα προς το παιδί του.
ΣΧΕΣΗ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ, ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ, ΕΜΠΊΣΤΟΣΥΝΗ, ΑΥΤΟΑΓΑΠΗ, ΦΟΒΟΣ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ
