Έχουμε ήδη αναφέρει σε προηγούμενο άρθρο την υπερανάλυση ως μια διαδικασία που ενεργοποιείται όταν αποζητάμε επίμονα λύση για μια κατάσταση που μας προκαλεί δυσφορία. Αυτή η διαδικασία σκέψης μας εγκλωβίζει σε μια δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση, καθώς φτάνουμε τελικά να σκεφτόμαστε τις ίδιες τις σκέψεις μας χωρίς να κατταλήγουμε πουθενά. Μια από τις συνέπειες της υπερανάλυσης (overthinking) είναι οι διατροφικές διαταραχές. Η κατάσταση που υποβάλλουμε τον εαυτό μας με την υπερβολική σκέψη μας κάνει να υποφέρουμε με κίνδυνο να μην τρώμε και να αδυνατίζουμε υπερβολικά ή να τρώμε πολύ για να αποφορτιστούμε.
Γιατί αντιμετωπίζουμε θέμα με το φαγητό;
Αναζητώντας, λοιπόν, το αίτιο ανακαλύπτω ότι αυτό που με ελέγχει είναι δύο βασικά συναισθήματα: ο πόνος και η ευχαρίστηση. Πιο συγκεκριμένα θέλουμε να διώξουμε τον πόνο από τη ζωή μας και να νιώσουμε την ευχαρίστηση. Η παγίδα είναι ότι η ευχαρίστηση είναι πρόσκαιρη. Διαρκεί όσο διαρκεί και η επιδρομή στο ψυγείο. Μετά έρχονται οι σωματικές συνέπειες (αύξηση βάρους, αύξηση στα επίπεδα σακχάρου και χοληστερίνης κλπ.) αλλά και οι ψυχολογικές συνέπειες (ενοχές, φόβος, άγχος κά). Τρώμε ανεξέλεγκτα γιατί διαπραγματευόμαστε ανάμεσα στον πόνο και την ευχαρίστηση με αποτέλεσμα να εγκλωβιζόμαστε ψυχαναγκαστικά σ΄ έναν φαύλο κύκλο.
Είναι η κατανάλωση φαγητού μια παρορμητική συμπεριφορά;
Το άτομο που δεν ελέγχει την παρόρμησή του αναπτύσσει εξαρτητική συμπεριφορά με το φαγητό, την οποία επαναλαμβάνει εμμονικά και ψυχαναγκαστικά. Συνεχίζει αυτή την εξαρτητική συμπεριφορά ακόμη και όταν δεν τον ευχαριστεί ή ακόμη και όταν δεν το επιθυμεί. Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό; Το άτομο αποζητά συνέχεια την ικανοποίηση της παρόρμησής του για να καταφέρει να αποφύγει τον πόνο που νιώθει σε σημαντικές στιγμές της ζωής του είτε στον προσωπικό είτε τον επαγγελματικό τομέα. Η αδυναμία ελέγχου των παρορμήσεων οδηγεί στον εθισμό. Ο εθισμός είναι συμπεριφορικός και ψυχολογικός. Συμπεριφορικός είναι όταν το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει εκείνη την παρορμητική συμπεριφορά που θεωρείται εθισμός, όπως εμμονή με το φαγητό, με το διαδίκτυο, τον τζόγο, κλεπτομανία, πυρομανία κά. Ψυχολογικός είναι ο εθισμός που το άτομο ψυχαναγκαστικά παίρνει ουσίες ή πίνει ως αντίδραση στο στρες του. Αμφότερες οι περιπτώσεις οδηγούν στην εξάρτηση και η αντιμετώπιση έγκειται στον εντοπισμό ποιου πόνου αποφεύγει το άτομο και ποια στρεσσογόνα κατάσταση πυροδοτεί αυτόν τον ψυχαναγκασμό. Ο ειδικός θα δουλέψει με τη σύγκρουση αξιών που έχει το άτομο, με τα κενά στην αναγνώριση, με την ενίσχυση της αυτοπεποίθησής του και με την αντιμετώπιση του άγχους του. Η υπερφαγία είναι το αποτέλεσμα. Για να σταματήσει πρέπει να εξαλειφθεί το αίτιο που προκαλεί πόνο.
Πώς μπορώ να σταματήσω να τρώω παρορμητικά;
Η υπερφαγία μπορεί να αντιμετωπιστεί με την εκπαίδευση του ατόμου στην ενσυνείδητη διατροφή. Η ενσυνειδητότητα είναι μία προσωπική διεργασία που απαιτεί την απόλυτη συγκέντρωσή μας στην κάθε μας στιγμή και σε κάθε πτυχή του είναι μας. Με την ενσυνειδητότητα διεισδύουμε στο συναίσθημα, που πολλές φορές μας μπλοκάρει και με αυτό τον τρόπο ανακαλύπτουμε τι πραγματικά επιθυμούμε. Στη συνέχεια κατανοούμε συνειδητά τι ακριβώς είμαστε διατεθειμένοι να πράξουμε και τι όχι. Απαντώντας στο τι μας εξυπηρετεί εμβαθύνουμε μέσα μας με αποτέλεσμα να απελευθερωθούμε από ενοχικά συμπλέγματα και να αφουγκραστούμε τις πραγματικές μας επιθυμίες.
Όλοι ξέρουμε τι πρέπει να τρώμε για το επιθυμητό για εμάς βάρος. Πώς μπορούμε να το καταφέρουμε;
Επενδύουμε όλη αυτήν την συνειδητή προσοχή μας στη διατροφή μας. Σταματάμε να τρώμε μηχανικά, συγκεντρωνόμαστε να καταλάβουμε ποια ακριβώς ανάγκη μας εξυπηρετεί η λιχουδιά που ετοιμαζόμαστε να φάμε. Μια δεύτερη σκέψη θα μας οδηγήσει αναλόγως και ίσως μας γλιτώσει από περιττές θερμίδες. Μαθαίνουμε να ΜΑΣ ακούμε ώστε να μην μασουλάμε πλέον από αμηχανία, βαρεμάρα, ή ψάχνοντας υποκατάστατα ψυχικής ευδαιμονίας. Για να το καταφέρουμε αυτό μαθαίνουμε να τρώμε ενσυνείδητα. Μέσα από τον τροχό της επίγνωσης (παρατηρώ – σκέφτομαι – αισθάνομαι – πράττω) έρχομαι πιο κοντά στην ψυχή μου, πιο κοντά σε εμένα και φυσικά πιο κοντά στην ικανοποίηση των πραγματικών μου αναγκών. Αποκτώ επίγνωση του τι τρώω, για ποιο λόγο το τρώω και πώς το τρώω. Με την επίγνωση μαθαίνω να ελέγχω το συναίσθημα που νιώθω όταν έχω μπροστά μου μια λιχουδιά. Ανάλογα με το αν αποφασίσουμε να το φάμε όλο, το μισό ή καθόλου θα είμαστε συγκεντρωμένοι να καταλάβουμε ποια ανάγκη μας ακριβώς εξυπηρετήθηκε, ποια επιθυμία μας ικανοποιήθηκε, ποιο συναίσθημά μας καλύφθηκε.
