Ολοένα και περισσότερο παρατηρούμε άτομα να κυκλοφορούν απορροφημένα με το κινητό στο χέρι, αδιάφορα για το περιβάλλον τους, ή να είναι συνεχώς online, ανησυχώντας μην χάσουν κάτι, αγνοώντας τους ανθρώπους γύρω τους και εστιάζοντας στον ψηφιακό κόσμο παρά στον πραγματικό. Αυτά τα φαινόμενα αποδίδονται σε μια νέα μορφή νοητικής εξασθένησης, την «ψηφιακή άνοια», η οποία σχετίζεται με την υπερβολική χρήση του διαδικτύου, των ψηφιακών συσκευών, των κοινωνικών δικτύων και των σύγχρονων τεχνολογιών.
Τι είναι η ψηφιακή άνοια;
Η ψηφιακή άνοια αναφέρεται σε ανησυχητικά συμπτώματα που προκαλούνται από τη συχνή χρήση νέων τεχνολογιών, και περιλαμβάνει προβλήματα μνήμης, δυσκολία στη συγκέντρωση, έλλειψη κινήτρων, περιορισμένες δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, συναισθηματικές δυσκολίες και προβλήματα στην επικοινωνία με τους άλλους. Όσο πιο ανεπτυγμένος είναι ο εγκέφαλος πριν την έναρξη αυτής της πνευματικής εξασθένησης, τόσο πιο αργά αναγνωρίζεται η έκπτωση του νου. Η παρατεταμένη χρήση οθονών κατά την ανάπτυξη του εγκεφάλου αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Alzheimer ή άλλων μορφών άνοιας στην ενήλικη ζωή, εξηγεί η ψυχολόγος Άννα Δημοτάκη από το Κέντρο Ημέρας Ασθενών Νόσου Alzheimer Χανίων.
Η ψηφιακή άνοια δεν αποτελεί μια επίσημη διάγνωση, αλλά υπάρχουν επιστημονικές ενδείξεις που συνδέουν τη χρήση διαδικτύου και κοινωνικών δικτύων με αλλαγές στη νοητική και συναισθηματική κατάσταση, ιδιαίτερα σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες.
Από τη μνήμη στο Google
Η ψηφιακή άνοια, σύμφωνα με την κ. Δημοτάκη, είναι αναστρέψιμη, καθώς οφείλεται σε συνήθειες και όχι σε νευροεκφυλιστικές παθήσεις. Όταν βασιζόμαστε συνεχώς στο διαδίκτυο για πληροφορίες, η προσωπική μνήμη αποδυναμώνεται, καθώς οι πληροφορίες δεν επεξεργάζονται πλέον μέσω της μάθησης αλλά αποθηκεύονται σε εξωτερικές πηγές (τηλέφωνο, υπολογιστής, διαδίκτυο). Όσο μεγαλύτερο είναι το «νοητικό απόθεμα» του ατόμου, τόσο αργότερα θα συνειδητοποιήσει την εξασθένηση της μνήμης του. Αντιθέτως, η έκθεση των παιδιών σε ψηφιακές συσκευές περιορίζει την γνωστική τους ανάπτυξη, με συνέπειες στην ενήλικη ζωή.
Συμπτώματα της ψηφιακής άνοιας
Τα κυριότερα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Αδυναμία μνήμης, καθώς εξαρτόμαστε από τις ψηφιακές συσκευές και δεν εξασκούμε τη μνήμη μας.
- Δυσκολία συγκέντρωσης, καθώς η συνεχής ενασχόληση με το κινητό αποσπά την προσοχή.
- Μειωμένη κριτική σκέψη, αφού βασιζόμαστε σε έτοιμες πληροφορίες και δεν επεξεργαζόμαστε ενεργά τα δεδομένα.
- Διαταραχές στον ύπνο και εγκεφαλική κόπωση λόγω της συνεχούς έκθεσης στις οθόνες.
- Αδυναμία στις κοινωνικές δεξιότητες, καθώς η προσωπική επικοινωνία μειώνεται και αντικαθίσταται από ψηφιακή αλληλεπίδραση.
Μορφές ψηφιακής άνοιας
Μερικές από τις πιο κοινές μορφές είναι:
- Σύνδρομο δόνησης φάντασμα: Η αίσθηση ότι το κινητό δονείται χωρίς να συμβαίνει τίποτα.
- FOMO (Fear of Missing Out): Ο φόβος ότι χάνουμε πληροφορίες ή γεγονότα στο διαδίκτυο.
- Digitrosis: Η «διάβρωση» των εγκεφαλικών λειτουργιών λόγω της υπερφόρτωσης του ψηφιακού κόσμου.
- Phubbing: Η συμπεριφορά κατά την οποία κάποιος αγνοεί τους γύρω του για να ασχοληθεί με το κινητό του.
- Digital Zombies: Άτομα που χρησιμοποιούν τα κινητά τους ενώ περπατούν, απορροφημένα από την οθόνη και αγνοώντας τον κόσμο γύρω τους.
Προστασία από την ψηφιακή άνοια
Για να προφυλαχθούμε, η σωστή και υγιής χρήση των ψηφιακών μέσων είναι κρίσιμη. Η εκπαίδευση γύρω από την «υγιή χρήση» του διαδικτύου, η ισχυρή κοινωνική αλληλεπίδραση, η σωματική άσκηση, ο ποιοτικός ύπνος και η ενασχόληση με άλλες μορφές νοητικής ανάπτυξης (όπως το διάβασμα) είναι βασικοί παράγοντες. Επίσης, πρέπει να γίνει περαιτέρω έρευνα για να καθοριστούν οι ασφαλείς ώρες χρήσης και να αναπτύξουμε μια ισχυρή «γνωστική βάση», αποφεύγοντας τις αρνητικές συνέπειες για το μέλλον της νόησής μας.
Διαβάστε ακόμα: Δυσκοιλιότητα – Φάρμακα και αντιμετώπιση
