Ενσυνειδητότητα ή αλλιώς επίγνωση είναι η ανάκτηση του ελέγχου της προσοχής μας σε κάθε εμπειρία μας. Σύμφωνα με τον Jon Kabat-Zinn, καθηγητή Ιατρικής και δημιουργό του Κέντρου Ενσυνειδητότητας στην Ιατρική Σχολή της Μασαχουσέτης, «ενσυνειδητότητα είναι η με πρόθεση παρατήρηση της εμπειρίας μας στο παρόν, χωρίς κριτική».
Πώς μπορούμε να καταλάβουμε τι βαθμό ενσυνειδητότητας έχουμε;
Αν μπαίνουμε για μπάνιο και βγαίνουμε χωρίς να καταλάβουμε την ενδιάμεση διαδικασία ή τρώμε ένα φαγητό μπροστά στην τηλεόραση και βρισκόμαστε με ένα άδειο πιάτο χωρίς να έχουμε συνειδητοποιήσει ότι φάγαμε, αφήνουμε τις στιγμές μας να περνούν χωρίς να εμβαθύνουμε σε αυτές. Για να καταλάβουμε τι βαθμό ενσυνειδητότητας έχουμε θα πρέπει να αναρωτηθούμε πόσο πραγματικά μπορούμε να συγκεντρωνόμαστε στο εδώ και τώρα. Επιπλέον θα πρέπει να παρατηρήσουμε αν έχουμε την ικανότητα να καταλαβαίνουμε και να γνωρίζουμε κάθε στιγμή τι σκεφτόμαστε, τι κάνουμε, τι βιώνουμε και τι αισθανόμαστε.
Πώς μπορούμε να συγκεντρωθούμε στο εδώ και τώρα;
Πόσες φορές δεν ακούσαμε από γονείς και δασκάλους να μας καλούν να συγκεντρωθούμε. Από παιδιά γαλουχηθήκαμε να μαθαίνουμε να επικεντρωνόμαστε σε οδηγίες και νουθεσίες που μας λένε. Δεν μας έμαθε κανένας να αφουγκραζόμαστε εμάς. Δεν μας έμαθε κανείς να συγκεντρωνόμαστε σ΄ εμάς. Αυτό επιτυγχάνεται με τον εξής τρόπο: Ξεκινάω και περιφέρομαι σαν μια κάμερα και καταγράφω τι ακριβώς βλέπω και ακούω. Εδώ θα προσθέσουμε και την αίσθηση της όσφρησης. Τι μυρίζω; Τώρα θα προσθέσουμε και το συναίσθημα. Πώς νιώθω ακριβώς; Τι με κατακλύζει; Ανησυχία, ηρεμία, χαρά, λύπη, ανία; Τι λείπει τώρα; Η σκέψη. Ηρεμώ χαλαρώνω και συγκεντρώνομαι στην απόλυτη σκέψη μου. Αρχίζω διάλογο με τον εαυτό μου. Τι διαπραγματεύομαι; Τι επιλύω; Ο εσωτερικός αυτός διάλογος είναι μια ενδοσκόπηση ως απόρροια όλων των σημερινών ενεργειών μου.
Σε τι εξυπηρετεί η ενσυνειδητότητα;
Χωρίς αυτό τον εσωτερικό διάλογο που είδαμε παραπάνω και χωρίς αυτή την ενδοσκόπηση θα περάσει μια μέρα σαν όλες τις άλλες. Είναι όμως μεγίστης σημασίας να κάνουμε την κάθε μας μέρα διαφορετική και πιο ενδιαφέρουσα από την προηγούμενη. Επικεντρωνόμαστε σε αυτό που μας προβλημάτισε ή μας χαροποίησε. Με ερωταποκρίσεις που θα θέσουμε στον εαυτό μας θα καταφέρουμε να κάνουμε μια ενδοσκόπηση. Αν συνειδητοποιήσουμε ότι σκεφτόμαστε όλο τα ίδια κι έχουμε κατά κάποιο τρόπο βαλτώσει, θα θορυβηθούμε και ίσως κινητοποιηθούμε να αλλάξουμε την οπτική μας. Η ενσυνειδητότητα μας κινητοποίησε να αναρωτηθούμε τι σκεφτόμαστε και να τροποποιήσουμε σταδιακά την αρνητική σκέψη. Αυτό είναι μια προσωπική διεργασία που απαιτεί απόλυτη συγκέντρωση στην κάθε μας στιγμή και σε κάθε πτυχή του εαυτού μας.
Ποια είναι τα εμπόδια για να πετύχουμε όσο το δυνατό μεγαλύτερο βαθμό ενσυνειδητότητας; Γιατι είναι δύσκολη η ενσυνειδητότητα;
Έχουμε συνηθίσει να παρατηρούμε περισσότερο τους άλλους παρά τον εαυτό μας και τώρα καλούμαστε να ρίξουμε όλη μας την προσοχή σ΄εμάς. Το μυαλό μας κατακλύζεται ασταμάτητα από αρνητικές σκέψεις κι ανησυχίες στην προσπάθειά μας να ανταπεξέλθουμε στα καθήκοντα που συνήθως έχουμε. Σπάνια όμως επικεντρωνόμαστε απόλυτα στη στιγμή μας, ενώ συγκεντρωνόμαστε πιο εύκολα όταν κάνουμε ένα έργο. Μάλιστα μπορεί να συλλάβουμε επανειλημμένα τον εαυτό μας να σκέφτεται την επόμενη στιγμή μη ζώντας το τώρα και σχεδιάζοντας το επόμενο πλάνο. Έτσι όμως περνάει ο χρόνος χωρίς να τον καταλαβαίνουμε. Μια ενδοσκόπηση στις αξίες μας και στα κίνητρά μας πάντα βοηθάει στο να συνειδητοποιήσουμε αν κινούμαστε βάσει αξιών ή μιμητικά. Έτσι θα οδηγηθούμε στη συνειδητή πράξη και τη συνειδητή κατανόηση του τι είμαστε ακριβώς διατεθειμένοι να πράξουμε και τι όχι. Εμείς κάνουμε τη ζωή μας πολύπλοκη. Μια συγκεντρωμένη ματιά στο είναι μας μάς αφυπνίζει και σταματάμε να αντιδρούμε αυτόματα. Γεννάμε νέες ιδέες, αλλάζουμε οπτική, διερωτόμαστε ακόμη και για τα αυτονόητα. Απαντώντας στα γιατί μας, γνωρίζουμε καλύτερα εμάς και απελευθερωνόμαστε, κατανοούμε τις επιθυμίες μας και λαμβάνουμε αποφάσεις που είναι πιο κοντά στην ψυχή μας.
Πως επιτυγχάνεται η ενσυνειδητότητα;
Η ενσυνειδητότητα επιτυγχάνεται μέσα από τον τροχό της επίγνωσης (παρατηρώ – σκέφτομαι – αισθάνομαι – επιθυμώ – πράττω), με τον οποίο ερχόμαστε πιο κοντά στη ψυχή μας και πιο κοντά στην καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας. Ελέγχοντας λοιπόν πού ακριβώς μας εξυπηρετεί η ενσυνειδητότητα ανακαλύπτουμε τα βήματα για την ουσιαστική εξέλιξή μας. Λέγοντας η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας εννοώ την απόλυτα επιλεγμένη από εμάς εκδοχή κι όχι βάσει προτύπων, προσδοκιών από τους άλλους και κοινωνικών επιταγών.
