Συχνά ακούμε να γίνεται λόγος για μια περίεργη μορφή συναισθηματικής χειραγώγησης, που είναι γνωστή ως “Gaslighting”. Είναι η προσπάθεια χειραγώγησης ενός ατόμου από ένα οικείο του πρόσωπο με απώτερο σκοπό να αμφισβητηθεί η αντίληψή του και η ορθότητα της σκέψης του. Ο όρος αυτός προήλθε από ένα θεατρικό έργο στην Αγγλία με τίτλο «Gaslight» του Patrick Hamilton το 1938, όπου περιέγραφε την απόπειρα ενός συζύγου να τρελάνει τη σύζυγό του με το να την κάνει να αμφιβάλλει για την ίδια της τη λογική και τα συναισθήματά της βάζοντας αέριο στα φώτα και κάνοντάς τα να τρεμοπαίζουν κατηγορώντας την ότι το φαντάζεται. Το Gaslighting είναι μια ύπουλη μορφή κακοποίησης που συνήθως συμβαίνει σε σχέσεις όπου ασκείται εξουσία, όπως γονέα και παιδιού, προϊστάμενου και υφιστάμενου, αλλά και στις διαπροσωπικές σχέσεις συντρόφων ή ακόμη και φίλων. Για να καταφέρουμε να αντιμετωπίσουμε το gaslighting και να το διαχειριστούμε θα πρέπει πρώτα να καταφέρουμε να το αναγνωρίσουμε.
Ποιες είναι οι τεχνικές του gaslighter;
Αρνείται την πραγματικότητα προσποιούμενος ότι τα πράγματα δε συνέβησαν έτσι όπως συνέβησαν ισχυριζόμενος ότι το θύμα τα φαντάστηκε. Υποβαθμίζει τα συναισθήματα και τις σκέψεις του θύματος παρουσιάζοντας ένα σοβαρό γεγονός ως ασήμαντο και κρίνοντας έτσι την αντίδραση του θύματος ως υπερβολική. Αποστασιοποιείται από το εκάστοτε θέμα κάνοντας ότι δεν καταλαβαίνει τον ισχυρισμό του θύματος ή μεταφέροντας τη συζήτηση για αυτό το θέμα σε κάποια άλλη στιγμή, που όμως ποτέ δεν έρχεται. Για να χαρακτηριστούν αυτές οι συμπεριφορές ως gaslighting θα πρέπει να υπάρχει μια επανάληψη ανά τακτά χρονικά διαστήματα, να προέρχονται από συγκεκριμένο άτομο του άμεσου περιβάλλοντος και η σχέση να καθορίζεται από αυτές τις συμπεριφορές. Ως επακόλουθο αυτής της χειραγώγησης είναι το θύμα να μπαίνει σε μια διαδικασία αυτοαμφισβήτησης, μιας συνεχούς αμφιβολίας για τον ίδιο του τον εαυτό, τη λογική του, τη μνήμη του, τη διαδικασία της σκέψης του και τα συναισθήματά του. Ο χειραγωγός συνηθίζει να περιαυτολογεί με σκοπό να προσελκύσει το θαυμασμό του θύματος. Σπάνια παραδέχεται ότι κάνει λάθος. Διακωμωδεί τις ανασφάλειες του συντρόφου του με ιδιαίτερα φιλικό ύφος ώστε να τον μπερδεύει σκόπιμα. Δεν έχει ενσυναίσθηση. Κάνει προσβλητικά σχόλια για άλλους ανθρώπους στο σύντροφό του ώστε να τον απομακρύνει από τον περίγυρο και να τον ελέγχει περισσότερο. Τέλος, παρουσιάζεται ως ο απόλυτος σωτήρας που μπορεί κανείς να εμπιστευτεί και να βασιστεί πάνω του.
Πώς αντιμετωπίζουμε το gaslighting;
Για να μπορέσει κάποιος να το αντιμετωπίσει θα πρέπει να είναι σε θέση αφενός να το αναγνωρίσει ως συμπεριφορά και αφετέρου να αναγνωρίσει την επανάληψη αυτής της συμπεριφοράς ανά τακτά χρονικά διαστήματα από συγκεκριμένο άτομο του άμεσου περιβάλλοντος. Επιπρόσθετα θα πρέπει η σχέση να καθορίζεται από αυτή τη συμπεριφορά.
Το gaslighting έχει έμφυλη διάσταση και παρατηρείται συνήθως από άντρες προς γυναικες, λόγω του λανθασμένου στερεότυπου ότι οι γυναίκες είναι πιο αδύναμες και πιο συναισθηματικές από τους άντρες. Ας δούμε, λοιπόν, πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τέτοιες συμπεριφορές.
- Εξαιτίας της αυτοαμφισβήτησης είναι αρκετά δύσκολο να αναγνωρίσει το άτομο ότι υφίσταται gaslighting.
Είναι σημαντικό, λοιπόν, να εκπαιδευτεί το άτομο να αναγνωρίζει αυτή τη συναισθηματική χειραγώγηση ώστε να καταφέρει να προφυλαχτεί και να διασφαλίσει την εγκυρότητα της σκέψης του γιατί στο τέλος η μόνη του αλήθεια θα είναι η αλήθεια του σημαντικού άλλου!
Μια πρώτη προσέγγιση θα ήταν να μην δέχεται κάποιος ως δεδομένη την κριτική του σημαντικού του άλλου. - Επίσης, θα ήταν αποτελεσματικό να κρατήσει μια ατζέντα καταγράφοντας γεγονότα και συναισθήματα ώστε να ανακαλέσει τη δική του αλήθεια με ηρεμία και χωρίς αντίλογο.
- Όταν αντιλαμβάνεται αυτό το τοξικό μοτίβο συμπεριφοράς να αποχωρεί από τη συζήτηση δηλώνοντας θαρραλέα και ευγενικά ότι διαφωνεί με τα λεγόμενα και όχι με το άτομο.
- Να αποζητά τη συναναστροφή με φίλους που εμπιστεύεται ώστε να υπάρχει ένας σύμμαχος που θα υποστηρίξει την πραγματική αλήθεια.
- Να βρίσκεται ανάμεσα σε ανθρώπους που αγαπάει και τον αγαπούν ώστε να αισθάνεται ασφαλής και ευγνώμων, που περιστοιχίζεται από αυτά τα άτομα.
- Να ασχολείται συστηματικά με την αυτοφροντίδα.
Το άτομο όταν αναγνωρίσει ότι υφίσταται gaslighting καλό θα ήταν να ξεκινήσει την ενδυνάμωσή του με υγιεινή και σωστή διατροφή, καλό ύπνο, ξεκούραση αλλά και σωματική άσκηση. Όλοι οι άνθρωποι αξίζουν στιγμές χαλάρωσης, τρυφερότητας και ενσυναίσθησης και κανένας δεν είναι ανώτερος για να τα στερεί όλα αυτά. Τέλος, ένας ειδικός θα μπορούσε να συνεισφέρει στην αντιμετώπιση με την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης αλλά και της αυτοεκτίμησης. Βοηθάμε το άτομο να γίνει ο γονέας του εαυτού του, να βελτιώσει την αυτοεικόνα του και να αυτοαγαπηθεί.
