Ο εθισμός είναι μια συμπεριφορά σύμφωνα με την οποία το άτομο εκδηλώνει εξάρτηση είτε σε δραστηριότητες (διαδίκτυο, τζόγος) είτε σε ουσίες (τσιγάρο, ναρκωτικά, χάπια, αλκοόλ). Η συμπεριφορά αυτή μετατρέπεται σταδιακά σε τρόπο ζωής και δυσχεραίνει τη λειτουργικότητα του ατόμου. Ο εθισμένος άνθρωπος εγκλωβίζεται στην καταστροφική του συνήθεια και παρασυρόμενος από αυτή δυσκολεύει την καθημερινότητά του.
Γιατι είναι σημαντικό να καταλάβει το άτομο ότι πρόκειται για συμπεριφορά;
Το άτομο δεν έχει τον έλεγχο στις σκέψεις και τα συναισθήματά του. Στο μόνο που έχει τον έλεγχο και κατ΄επέκταση την επιλογή είναι στην συμπεριφορά. Η συμπεριφορά μας στη δεδομένη στιγμή είναι το αποτέλεσμα μιας κατάστασης. Είναι σημαντικό να επικεντρωθεί στην αλλαγή της συμπεριφοράς και όχι στο κόψιμο της κακής συνήθειας. Είναι πιο εφικτό να αλλάξω μια συμπεριφορά από το να σταματήσω μια συνήθεια. Το «κόβω» έχει μια επιθετική χροιά. Το «σταματάω» περιλαμβάνει τον έλεγχό μου πάνω σε αυτή τη συνήθεια. Το άτομο αισθάνεται ότι έχει τη δυνατότητα να ξεκινήσει όποτε θέλει ξανά τη μη επιθυμητή συμπεριφορά και έχει την ελευθερία της επιλογής να μην το κάνει.
Πώς επιτυγχάνεται η αλλαγή μιας συμπεριφοράς;
Για να καταφέρει το άτομο να αλλάξει την συμπεριφορά του, θα πρέπει να αναζητήσει το αίτιο που το οδηγεί σε αυτήν, ανακαλύπτοντας ότι αυτό που τον ελέγχει είναι δύο βασικά συναισθήματα: ο πόνος και η ευχαρίστηση. Πιο συγκεκριμένα η εσωτερική δύναμη που τον οδηγεί σε μια κατάχρηση είναι η παρόρμηση, η θέληση δηλαδή για αποφυγή του πόνου και ο διακαής πόθος για εξασφάλιση ευχαρίστησης. Με πιο απλά λόγια: θέλουμε να διώξουμε τον πόνο από τη ζωή μας και να νιώσουμε την ευχαρίστηση, η οποία είναι πρόσκαιρη και διαρκεί όσο διαρκεί η εξάρτηση. Μετά έρχονται οι σωματικές συνέπειες (ανεπανόρθωτες βλάβες στον οργανισμό μας) αλλά και οι ψυχολογικές συνέπειες (ενοχές, φόβος, άγχος).
Τι μπορεί να οδηγήσει το άτομο σε έναν εθισμό;
Εθιζόμαστε γιατί διαπραγματευόμαστε ανάμεσα στον πόνο και την ευχαρίστηση με αποτέλεσμα να εγκλωβιζόμαστε ψυχαναγκαστικά στην εξάρτησή μας. Το άτομο που δεν ελέγχει την παρόρμησή του αναπτύσσει εξαρτητική συμπεριφορά, την οποία επαναλαμβάνει εμμονικά με αποτέλεσμα να μετατρέπεται σε ψυχαναγκασμό. Συνεχίζει αυτή την εξαρτητική συμπεριφορά ακόμη και όταν δεν τον ευχαριστεί ή ακόμη και όταν δεν το επιθυμεί. Αυτό συμβαίνει επειδή το εθισμένο άτομο αποζητά συνέχεια την επανάληψη της εξάρτησής του για να καταφέρει να αποφύγει τον πόνο που νιώθει σε σημαντικές στιγμές της ζωής του στον προσωπικό ή τον επαγγελματικό τομέα, αλλά και για να αντιμετωπίσει την ανία του.
Σε τι διακρίνεται ο εθισμός και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί;
Ο εθισμός διακρίνεται σε συμπεριφορικό και ψυχολογικό. Συμπεριφορικός είναι όταν το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει την παρορμητική συμπεριφορά του, η οποία λόγω της επανάληψης γίνεται εμμονή με το φαγητό, το διαδίκτυο ή τον τζόγο. Ψυχολογικός είναι ο εθισμός που το άτομο ψυχαναγκαστικά παίρνει ουσίες ή πίνει ως αντίδραση στο στρες του. Αμφότερες οι περιπτώσεις οδηγούν στην εξάρτηση και η αντιμετώπιση έγκειται στον εντοπισμό του πόνου του οποίου την ανακούφιση επιθυμεί το άτομο και της στρεσσογόνας κατάστασης η οποία πυροδοτεί αυτόν τον ψυχαναγκασμό. Ο ειδικός θα δουλέψει με τη σύγκρουση αξιών που έχει το άτομο, τα κενά στην αναγνώριση, την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησής του του, τον εντοπισμό των στρεσσογόνων καταστάσεων και τη διαχείριση του άγχους του. Ο εθισμός είναι το αποτέλεσμα. Για να σταματήσει πρέπει να εξαλειφθεί το αίτιο που προκαλεί πόνο.
