Στη μετά-κόβιντ εποχή, όπως έχει ήδη καταδειχτεί από πλείστες κοινωνικές έρευνες, οι (ήδη αρκετά δύσκολες από τα χρόνια της οικονομικής κρίσης) σχέσεις μεταξύ των ζευγαριών μοιάζουν να έχουν δυσκολέψει ακόμα περισσότερο. Καταρχάς, έχουν αναδειχτεί χιλιάδες περιπτώσεις ενδοσχεσιακής βίας –όχι μόνο λεκτικής ή ψυχολογικής, αλλά και σωματικής. Η τελευταία έχει αποκλειστικά έμφυλο πρόσημο, με τις γυναίκες να είναι αυτές που κακοποιούνται σε ποσοστό που σχεδόν αγγίζει το 100%. Αυτό είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο της σύγχρονης ελληνικής καθημερινότητας που χρήζει ιδιαίτερης μελέτης και ανάλυσης και φυσικά δεν αντιμετωπίζεται μέσα από την αρθρογραφία. 

Στο παρόν κείμενο, θα μιλήσουμε για δύσκολες σχέσεις που δεν εμπεριέχουν καμία, συνειδητή τουλάχιστον, κακοποίηση και δεν εμπίπτουν σε σοβαρές ψυχοπαθολογίες. Θα μιλήσουμε για τα ζευγάρια που καβγαδίζουν με το παραμικρό. Που δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν για απλά πράγματα. Για τα ζευγάρια που κρατούν συχνά μούτρα ο ένας στον άλλον, που προδίδουν με διάφορους τρόπους ο ένας τον άλλον, που δεν έχουν καλή κοινωνική ή σεξουαλική ζωή. Για τα ζευγάρια που ζορίζονται στην επικοινωνία τους, μα αγαπιούνται και αναζητούν τρόπους για να διορθώσουν τη σχέση τους και όχι να χωρίσουν.

Μα γίνεται να αγαπάς κι όλο να καβγαδίζεις;

Φυσικά και γίνεται. Αν δεν είστε ερωτευμένοι/ες με τον/τη σύντροφό σας, αν δεν τον/την αγαπάτε πλέον ή δεν τον/την αγαπήσατε ποτέ και βρεθήκατε μαζί για λάθος λόγους, μάλλον αυτό το άρθρο δεν σας αφορά. Απλώς χωρίστε. Βάλτε οριστική τελεία στη σχέση σας και θα βρείτε την υγειά σας. Αν, όμως, δεν θέλετε να βγείτε από τη συνθήκη του ζευγαριού και αισθάνεστε ότι θέλετε να είστε μαζί, όμως κάπου, κάπως έχετε χάσει την μπάλα, αν θεωρείτε ότι η φθορά προέρχεται από εξωγενείς παράγοντες, προτείνουμε καταρχάς να τους αναζητήσετε, να τους εντοπίσετε και να τους συζητήσετε με ειλικρίνεια. Ποιοι, όμως, μπορεί να είναι οι αυτοί;

• Άγχος και πίεση: Το εργασιακό στρες, οι οικονομικές υποχρεώσεις και άλλες σοβαρές ευθύνες, όπως η ανατροφή των παιδιών ή θέματα υγείας δικά του ή στενών συγγενών του, μπορούν να επηρεάσουν την ψυχική υγεία ενός ατόμου και να δημιουργήσουν εντάσεις στη σχέση του.
• Επικοινωνιακά προβλήματα: Η έλλειψη ανοιχτής και ειλικρινούς επικοινωνίας, τα μυστικά και τα ψέματα, μπορούν να οδηγήσουν σε παρεξηγήσεις και σε αποξένωση.
• Υψηλές προσδοκίες: Τα άτομα συχνά έχουν υψηλές προσδοκίες από τους συντρόφους τους (που ως επί το πλείστον οφείλονται σε κοινωνικά στερεότυπα και σε συγκεκριμένους και ξεπερασμένους τρόπους ανατροφής), οι οποίες είναι αδύνατον να επιτευχθούν. Η ματαίωσή τους οδηγεί συχνά σε ρήξη τους συντρόφους.
• Ριζικές αλλαγές στον τρόπο ζωής: Οι κοινωνικές και τεχνολογικές αλλαγές έχουν αλλάξει τον τρόπο που αλληλεπιδρούμε και συνδεόμαστε, κάτι έχει επηρεάσει βαθιά τις διαπροσωπικές σχέσεις. Αλλιώς τα μάθαμε και άλλα μας προέκυψαν. Social media, τηλεργασία, κατάργηση του οχταώρου για πολλούς εργαζόμενους φέρνουν τα πάνω κάτω, με τα άτομα να είναι κολλημένα στην οθόνη τους 24/7 είτε εργαζόμενα είτε χαζεύοντας άσκοπα είτε… φλερτάροντας (χωρίς απαραίτητα να θεωρούν ότι φλερτάρουν).
• Έλλειψη χρόνου: Η πολυάσχολη καθημερινότητα, όπως έχει πλέον διαμορφωθεί ιδιαίτερα στις μεγαλουπόλεις, μπορεί να μην αφήνει χώρο και χρόνο για συχνό σεξ, ποιοτική επικοινωνία και κοινές δραστηριότητες. Ολοένα και πιο συχνά, νικάει η εξάντληση.
• Διαφορετικές αξίες και στόχοι: Όταν οι σύντροφοι έχουν διαφορετικές αξίες, στόχους και προτεραιότητες, αδιαμφισβήτητα προκαλούνται συγκρούσεις μεταξύ τους και πρέπει να προχωρήσουν σε ριζικές αλλαγές των πεποιθήσεών τους αν θέλουν να συνεχίσουν να πορεύονται μαζί. Τα παραπάνω γίνονται αντιληπτά είτε αφού περάσει ο πρώτος καιρός, τότε που ο έρωτας τυφλώνει, είτε κατά τη διάρκεια της συγκατοίκησης είτε όταν το ζευγάρι αποκτήσει παιδί.

Και τι να κάνω;

Καμιά φορά, η λύση στα προβλήματά μας είναι απλούστερη από όσο νομίζουμε. Ναι μεν αισθανόμαστε εγκλωβισμένοι, όμως στην πραγματικότητα αρκούν κάποιες πληροφορίες και ερεθίσματα, κάποια παραδείγματα και κάποιες προτάσεις αντιμετώπισης συγκεκριμένων καταστάσεων για θα μας ανοίξουν τα μάτια και να μας κάνουν να δούμε τη σχέση μας αλλιώς. Αυτές δεν αποκλείεται να τις πάρουμε από φίλους ή μέλη της οικογένειάς μας. Όμως, η γνώμη τους και οι απόψεις τους, αφού μας γνωρίζουν τόσο καλά ώστε να τους εμπιστευτούμε, φιλτράρονται από τη διαπροσωπική μας σχέση. Επίσης, ίσως να μην είμαστε πάντα τόσο ειλικρινείς μαζί τους. Μπορεί, για παράδειγμα, να αναγνωρίζουμε ορισμένα δικά μας λάθη, αλλά να μην επιθυμούμε, συνειδητά ή ασυνείδητα, να τα μοιραστούμε μαζί τους. Μπορεί να προτιμάμε να ρίχνουμε όλη την ευθύνη στο έτερον ήμισύ μας, αποκρύπτοντας ή αποποιούμενοι τις δικές μας ευθύνες.

Το δίχως άλλο, μπορούμε να πάμε είτε μόνοι είτε ως ζεύγος σε κάποιον relationship coach (ναι, δυστυχώς έχει παραδυσκολέψει η όλη φάση και ολοένα και περισσότερα άτομα χρειάζονται κοουτσάρισμα σε κάθε πτυχή της ζωής τους) ή σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας (αν μας χρειάζεται ή αν επιθυμούμε ουσιαστική θεραπεία και όχι απλή προπόνηση), ώστε να μας καθοδηγήσει. Πριν φτάσουμε, όμως, εκεί, ας ρίξουμε μια ματιά σε φρέσκα βιβλία, γραμμένα από επιστήμονες με εμπειρία στις διαπροσωπικές-συντροφικές σχέσεις, που μπορούν να βοηθήσουν τα ζευγάρια να βελτιώσουν τη σχέση τους, παρέχοντας γνώσεις, στρατηγικές και εργαλεία για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα και να ενισχύσουν τη σύνδεσή τους.

Πώς να αγαπάς – Ένας πρωτότυπος οδηγός για τον έρωτα και τις σχέσεις, Alex Norris, Εκδόσεις Πατάκη, μετάφραση: Γιώργος Παναγιωτάκης

Δεν είναι υπέροχο όταν σας βρίσκει ο έρωτας; Όταν συναντάτε ένα άτομο όμορφο και ενδιαφέρον και ξαφνικά… γεμίζετε συναισθήματα! Τι συμβαίνει όμως όταν αυτή η καψούρα σας κάνει στάχτη, όταν η σπίθα του έρωτα ανάβει αλλά σιγοσβήνει, όταν ο έρωτας απλώς… σας πονάει; Ανοίγετε το Πώς να αγαπάς, τον αστείο και γεμάτο κατανόηση οδηγό για τις γνωριμίες, τις σχέσεις και τις ταυτότητες του Alex Norris, δημιουργού του απίστευτα δημοφιλούς webcomic «Oh no». Ο πρωτότυπος και πολύχρωμος αυτός οδηγός για τον έρωτα και τις σχέσεις απευθύνεται τόσο στα νέα άτομα που μόλις ξεκινούν την ερωτική τους ζωή όσο και σε εκείνα που έχουν μεγαλύτερη εμπειρία και αναζητούν μια νέα προοπτική. Ανάλαφρο και εξομολογητικό, χιουμοριστικό και εγκάρδιο, συμπεριλαμβάνει όλα τα φύλα και τις μορφές σεξουαλικότητας. Aυτό το κόμικ-εγχειρίδιο συνδυάζει την κλασική δομή των ερωταπαντήσεων με το φωτεινό, προσιτό και αναμφισβήτητα ευφυές σχεδιαστικό και αφηγηματικό ύφος του δημιουργού. Το ξεχωριστό αυτό βιβλίο –που είναι βέβαιο ότι θα αγαπηθεί τόσο από το εφηβικό όσο και από το ενήλικο κοινό– προσφέρει πολύτιμες γνώσεις για τα πάντα, από την πρώτη αγάπη μέχρι την αγάπη για τον εαυτό σας και την παντοτινή αγάπη.

Αυτός που θέλουν οι γυναίκες, Ειρήνη Γεωργή, Εκδόσεις KeyBooks

Από τότε που γεννηθήκαμε μας λένε ψέματα. Ότι οι γυναίκες θέλουν μόνο σχέση και οι άντρες μόνο σεξ. Ότι αν οι γυναίκες θέλουν σεξ, είναι τσούλες. Ότι αν οι άντρες θέλουν τρυφερότητα, δεν είναι αρκετά άντρες. Ότι υπάρχει μάχη μεταξύ των φύλων και είμαστε σε αντίπαλα στρατόπεδα. Ότι κάποιος πρέπει να είναι από πάνω, αλλιώς θα είναι χαμένος. Κι ότι δεν επιτρέπεται να ζητάμε περισσότερα. Παρόλο που έχουμε άπειρες επιλογές, και ξέρουμε ότι με ένα swipe θα περάσουμε στο επόμενο άτομο, μέσα από τις dating εφαρμογές. Δεν τολμούσαμε να ζητήσουμε περισσότερα, γιατί κανείς δεν μας άκουγε.

Κι όμως. Τώρα το dating αλλάζει. Πολλές γυναίκες έχουν ήδη καταλάβει. Οι παλιοί κανόνες δεν ισχύουν πια, όσα ξέραμε ήταν λάθος και χρειάζεται να τα μάθουμε ξανά. Να δούμε τις γνωριμίες μεταξύ των φύλων από άλλη σκοπιά. Με αληθινή περιέργεια. Με ειλικρίνεια. Με καλοσύνη. Με σεβασμό. Με διάθεση για γέλιο, διασκέδαση και παιχνίδι. Όλα θα τα βρείτε στο βιβλίο αυτό. Θα καταλάβετε τι σημαίνουν ακριβώς πράγματα που ακούτε εδώ και καιρό και θα μάθετε νέες έννοιες, που περιγράφουν το dating όπως είναι σήμερα. Από τα σεξιστικά αστεία ως την κουλτούρα του βιασμού, από το Friend Zone ως τα «Καλά Παιδιά», από το φλερτ ως την παρενόχληση, από το σεξ ως τη συναίνεση κι από την απόλαυση ως το οργασμικό κενό. Το dating έχει αλλάξει και κολυμπάμε σε αχαρτογράφητα νερά. Αυτός είναι ο οδηγός της Ειρήνης Γεωργή, πρωτότυπος, ειλικρινής, προκλητικός, ουσιαστικός.

Σχολείο Σχέσεων, Μάρεα Λαουτάρη, Εκδόσεις Διόπτρα

Μια ευτυχισμένη σχέση αποτελείται από δύο ολόκληρα, όχι δύο μισά. Για να κάνουμε ευτυχισμένες σχέσεις πρέπει πρώτα να μάθουμε να αγαπάμε τον εαυτό μας. Η Coach Στρατηγικής Παρέμβασης Μάρεα Λαουτάρη έγραψε ένα βιβλίο-οδηγό που θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τις σχέσεις. Γιατί η σχέση ξεκινάει πρώτα από εμάς. Το Σχολείο Σχέσεων θα σας σώσει χρόνο και θα σας γλιτώσει από πολύ πόνο και απογοήτευση είτε είστε στην αναζήτηση ενός νέου συντρόφου είτε βρίσκεστε σε σχέση και προβληματίζεστε. Η Μάρεα το έγραψε σαν να μας είχε μπροστά της και να μιλούσαμε προσωπικά. Με τις καινούργιες πληροφορίες και τις ασκήσεις που περιλαμβάνει, θα σας βοηθήσει να ξεκαθαρίσετε ακριβώς ποια σημεία χρειάζεται να προσέξετε, να καταλάβεις τι κάνεις σωστά και τι λάθος, να ξέρεις ακριβώς τι μπορείς να ελέγξεις ή να αλλάξεις και τι όχι, και κυρίως να καταφέρετε αυτό που δυστυχώς για πολλούς θα παραμείνει ακατανόητο, άρα και ακατόρθωτο: Να επιθυμείτε και να αγαπάτε τον/τη σύντροφό σας, αλλά να μην τον/την έχεις ανάγκη. Όσο λιγότερη «ανάγκη» έχεις κάποιον, τόσο καλύτερη σχέση μπορείς να έχεις μαζί του.

Πιο κοντά στην αγάπη, Βεξ Κινγκ, Εκδόσεις Μίνωας, μετάφραση: Νοέλα Ελιασά

Ξέρετε ποιος δεν θα φύγει ποτέ από δίπλα σας; Εσείς. Αυτή είναι η σχέση που πρέπει να φροντίσετε περισσότερο. Μάθετε να ανοίγετε την καρδιά σας και να φέρνετε στη ζωή σας την αγάπη που αξίζετε. Απαλλαγείτε από αρνητικά συναισθήματα που μέχρι τώρα σας κρατούσαν πίσω και σας εμπόδιζαν να δημιουργήσετε ουσιαστικές σχέσεις. Αυτό το βιβλίο θα σα βοηθήσει να  συνειδητοποιήσετε με σαφήνεια ποιος/α είστε και τι ρόλο παίζετε στις σχέσεις σας, όπως και να αναγνωρίσετε τι είδους σχέσεις θέλετε να δημιουργείτε. Ακόμα, να ανακαλύψετε γιατί επαναλαμβάνετε συνεχώς δυσλειτουργικά μοτίβα σχέσεων, να κατακτήσετε την αγάπη προς τον ίδιο σας τον εαυτό, για να ξεπεράσετε τις τοξικές προσδοκίες, τις προσκολλήσεις και τις ανασφάλειές σας, να βρείτε στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων για τις συνήθεις δυσκολίες των σχέσεων και να αποκτήσετε βαθύτερη κατανόηση του πώς να αγαπάτε αυθεντικά και άνευ όρων.

Συνδεδεμένοι, Amir Levine, Rachel S.F. Heller, Εκδόσεις Κλειδάριθμος, μετάφραση: Κέλλυ Δημοπούλου

Εξηγείται επιστημονικά γιατί κάποιοι άνθρωποι κινούνται άνετα στις σχέσεις, ενώ κάποιοι άλλοι διαρκώς αγωνίζονται; Σύμφωνα με τον ψυχίατρο και νευροεπιστήμονα Δρα Αμίρ Λεβίν και τη Ρέιτσελ Χέλερ, η απάντηση είναι «Ναι». Σε αυτό το βιβλίο, σαν σε ένα ταχύρρυθμο μάθημα, μας εξηγούν ότι κατανοώντας τον ενήλικο συναισθηματικό δεσμό –την πιο εξελιγμένη επιστήμη περί σχέσεων στις μέρες μας– μπορούμε να βρούμε και να διατηρήσουμε την αγάπη. Με πρωτοπόρο τον ψυχολόγο Τζον Μπόουλμπι το 1950, η θεωρία του συναισθηματικού δεσμού διατυπώνει την αρχή ότι ο καθένας από εμάς συμπεριφέρεται στις σχέσεις με τρεις διακριτούς τρόπους:

• Τα αγχώδη άτομα συχνά προβληματίζονται για τη σχέση τους και τείνουν να ανησυχούν για την ικανότητα του συντρόφου τους να τους αγαπήσει.
• Τα αποφευκτικά άτομα εξισώνουν την οικειότητα με την απώλεια της ανεξαρτησίας και προσπαθούν διαρκώς να μειώσουν την εγγύτητα.
• Τα ασφαλή άτομα νιώθουν άνετα με την οικειότητα και συνήθως είναι θερμά και στοργικά.

Οι Λεβίν και Χέλερ προσφέρουν γνώσεις και πολύτιμες δεξιότητες και βοηθούν τους αναγνώστες να ανακαλύψουν τον τύπο του συναισθηματικού δεσμού, τόσο τον δικό τους όσο και του (πιθανού) συντρόφου τους, ώστε να δημιουργούν πιο δυνατές και υγιείς σχέσεις με τα άτομα που αγαπούν.

Μαζί. Ένα βιβλίο για τον γάμο και τις σχέσεις, Ελευθέριος Ελευθεριάδης, Εκδόσεις Ψυχογιός

Όποιος σας πει πως οι ερωτικές σχέσεις είναι εύκολες σας λέει ψέματα. Να το ξέρετε. Όποιος σας πει πως υπάρχουν συνταγές για επιτυχημένους γάμους σας λέει ψέματα και αυτός. Και όποιος σας πει πως μπαίνετε σε μια σχέση ή σε έναν γάμο για να περάσετε απλώς όμορφα, τότε δεν ξέρει τι του γίνεται. Σκοπός της σχέσης δεν είναι η καλοπέραση. Σκοπός της σχέσης είναι η άσκηση. Σκοπός του γάμου είναι η κοινή πορεία. Να μάθει ο άνθρωπος να συνυπάρχει, να αντέχει και να ανέχεται. Να μάθει ο άνθρωπος πώς να κοινωνεί με τον άλλον άνθρωπο. Να μάθει ο άνθρωπος να αγαπάει… Έχουμε θεοποιήσει την ηδονή και την προσκυνάμε κάθε μέρα. Γι’ αυτό και τόσος πόνος. Γι’ αυτό και τόσα «ψυχολογικά». Ώρα να σηκωθούμε από τον ύπνο μας. Ώρα να το πιάσουμε αλλιώς. Ώρα να χτίσουμε από την αρχή το ΜΑΖΙ στις σχέσεις…