Από τις πρωτοφανείς βροχοπτώσεις και πλημμύρες μέχρι την απόλυτη ανομβρία και ξηρασία, το νερό βρίσκεται στο κέντρο των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και οι κυβερνήσεις όλου του κόσμου σχεδιάζουν προγράμματα για την αντιμετώπιση των απειλών. Η Αττική, όπως διαβεβαιώνει ο διευθυντής Στρατηγικής και Καινοτομίας της ΕΥΔΑΠ Γιώργος Σαχίνης, δεν αντιμετωπίζει ορατό πρόβλημα έλλειψης νερού, αλλά οι παγκοσμίως δυσοίωνες προοπτικές εντάσσουν την αντιμετώπιση της απειλής στις προτεραιότητες της εταιρείας.

Πώς θωρακίζεται λοιπόν η Αττική από την απειλή λειψυδρίας; Στα master plans της ΕΥΔΑΠ βρίσκεται η δημιουργία τρίτου δικτύου, παράλληλου με τα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης. Θα είναι ένα δίκτυο μη πόσιμου νερού. Πέντε κέντρα επεξεργασίας λυμάτων (ΚΕΛ) στην ανατολική Αττική βρίσκονται στο στάδιο υλοποίησης. Τα επεξεργασμένα λύματα από αυτές τις μονάδες θα χρησιμοποιούνται για την άρδευση των καλλιεργειών, ενώ σε δεύτερο χρόνο προβλέπεται η κατασκευή «πράσινων μονάδων» στα πάρκα της Αθήνας, οι οποίες θα αντλούν τα λύματα από τα τοπικά δίκτυα αποχέτευσης και θα τα αποδίδουν ως ποτιστικό νερό. Στόχος, όπως λέει στο Utopia Zone o Γιώργος Σαχίνης, είναι ο σεβασμός και η ορθή διαχείριση των φυσικών πόρων.

Είχαμε ένα διαφορετικό χειμώνα φέτος, κ Σαχίνη, χωρίς χιόνια και πολλές βροχές και όλοι αναρωτιόμαστε εάν υπάρχει επάρκεια νερού για την Αττική.

Η απάντηση είναι πως ναι, υπάρχει επάρκεια, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι η ΕΥΔΑΠ, ως υπεύθυνη εταιρεία που θέλει και στο απώτερο μέλλον να διασφαλίσει την ύπαρξη νερού, δεν προχωρά ήδη σε ένα σχεδιασμό θωράκισης απέναντι σε μελλοντικούς κινδύνους από την κλιματική αλλαγή, σε ενδεχόμενη γενικευμένη ξηρασία που δεν απειλεί μόνο την Ελλάδα αλλά πολλές περιοχές στον πλανήτη.

Σε αυτό το απευκταίο σενάριο γενικευμένης ξηρασίας τι μέσα υπάρχουν για να μη διψάσουμε, άνθρωποι και γη;

Η ανάπτυξη της τεχνολογίας και οι εξελίξεις στον τομέα της διαχείρισης των υδάτων μάς επιτρέπουν να προετοιμαστούμε για κάθε ενδεχόμενο. Θα πρέπει όμως αρχικά να κατανοήσουμε ότι οι φυσικοί πόροι, όπως το νερό, δεν είναι ανεξάντλητοι. Ως ΕΥΔΑΠ δεν ζητάμε τον περιορισμό της χρήσης νερού από τους καταναλωτές, αλλά τη χρήση σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες τους και χωρίς σπατάλη. Κανένας φυσικός πόρος πλέον δεν μπορεί να ξοδεύεται αλόγιστα.

Παγκόσμια γίνονται σημαντικές προσπάθειες για ανάκτηση των φυσικών πόρων που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος με προγράμματα ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποιήσης. Πώς αντιμετωπίζει αυτή την πρόκληση η ΕΥΔΑΠ;

Με δεδομένη την ανάγκη θωράκισης της Αττικής από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, η ΕΥΔΑΠ έχει εντάξει στον σχεδιασμό της τη δημιουργία ενός τρίτου δικτύου. Σήμερα έχουμε τα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης, το τρίτο δίκτυο θα είναι για μη πόσιμο νερό που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην άρδευση και τη βιομηχανία. Το νερό αυτό θα τηρεί όλες τις διεθνείς και εθνικές προδιαγραφές για αυτές τις χρήσεις.

Το νερό αυτό θα προέχεται από την επεξεργασία των λυμάτων; Και πού θα αναπτυχθεί το σχετικό δίκτυο;

Η ΕΥΔΑΠ έχει εντάξει στον σχεδιασμό της την κατασκευή πέντε ΚΕΛ στην ανατολική Αττικής και στις περιοχές Κορωπίου – Παιανίας, Ραφήνας – Πικερμίου – Σπάτων – Αρτέμιδος, Μαραθώνα, Καλάμου – Αγίων Αποστόλων και Ωρωπού. Με βάση αυτά θα αναπτυχθεί όχι ένα ενιαίο δίκτυο, αλλά τοπικά συστήματα παροχής καθαρού νερού από τα λύματα για άρδευση των ίδιων αυτών περιοχών που, όπως γνωρίζετε, έχουν εκτεταμένες καλλιέργειες.

Μιλήσατε για τοπικά συστήματα δικτύων που θα διαθέτουν αυτό το επεξεργασμένο, μη πόσιμο νερό. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα περιλαμβάνονται η Αθήνα και οι άλλοι δήμοι με χώρους πρασίνου;

Η ΕΥΔΑΠ έχει ένα δεύτερο master plan για να ικανοποιήσει τις ανάγκες των δήμων για μη πόσιμο νερό για άρδευση, βιομηχανική και αστική χρήση. Για παράδειγμα, καταλαβαίνουν όλοι ότι το νερό που χρησιμοποιείται για το πλύσιμο των δρόμων δεν υπάρχει ανάγκη να είναι πόσιμο.

Αυτήν τη στιγμή υπάρχουν δήμοι που πλένουν τους δρόμους με πόσιμο νερό;

Κάποιοι χρησιμοποιούν νερό της ΕΥΔΑΠ, άλλοι νερό γεωτρήσεων, αλλά και οι γεωτρήσεις δεν λειτουργούν αυτόνομα. Οι υπόγειες λεκάνες συγκέντρωσης νερού δεν είναι απομονωμένα συστήματα. Ο στόχος είναι να μη χρησιμοποιούμε τους διαθέσιμους φυσικούς πόρους όταν υπάρχει η δυνατότητα να αρδεύουμε, να πλένουμε και να χρησιμοποιούμε στη βιομηχανία νερό που ήδη έχουμε στη διάθεσή μας, νερό που έχουμε επανακτήσει μετά την αρχική του χρήση.

Να πάρουμε ως παράδειγμα το Πεδίον του Άρεως, τον μεγαλύτερο χώρο πρασίνου που βρίσκεται στα όρια του Δήμου Αθηναίων, έκτασης περίπου 170 στρεμμάτων. Αυτήν τη στιγμή το Πεδίον του Άρεως λόγω τεχνικών βλαβών των γεωτρήσεων που διέθετε παλαιά ποτίζεται με νερό της ΕΥΔΑΠ. Τι θα μπορούσε να γίνει σε αυτό τον χώρο;

Το Πεδίον του Άρεως βρίσκεται μακριά από τα ΚΕΛ της ανατολικής Αττικής, άρα δεν θα μπορούσαμε να φτιάξουμε έναν αγωγό για να φέρνει το επεξεργασμένο νερό μέχρι εκεί. Για τέτοιες περιπτώσεις η ΕΥΔΑΠ με στρατηγικό συνεργάτη το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο προχωρά στον σχεδιασμό πράσινων μονάδων οι οποίες θα μπορούν να επεξεργαστούν τοπικά λύματα από τους γύρω αγωγούς (sewer mining) και να αποδίδουν αρδευτικό νερό εξαιρετικής ποιότητας. Στο Πεδίον του Άρεως αλλά και σε άλλα πάρκα της Αττικής διερευνούμε την εγκατάσταση τέτοιων μονάδων. Ήδη μια τέτοια μονάδα λειτουργεί στο φυτώριο του Δήμου Αθηναίων, ενώ στο Μαρκόπουλο η μονάδα θα λειτουργεί και ως κέντρο ενημέρωσης των πολιτών για την κυκλική οικονομία.

Αυτές οι πράσινες μονάδες από πού θα τροφοδοτούνται;

Από τους τοπικούς αγωγούς αστικών λυμάτων. Οι πράσινες μονάδες είναι άοσμες, μικρού μεγέθους και δεν ενοχλούν αισθητικά. Έχουμε ξεπεράσει το ερευνητικό στάδιο εδώ και χρόνια και είμαστε σε θέση να διαβεβαιώσουμε ότι δεν υπάρχουν αρνητικές επίπτωση στους χώρους όπου θα κατασκευαστούν. Οι πράσινες μονάδες αποτελούν την πρόταση της ΕΥΔΑΠ έπειτα από εντατική έρευνα και αξιοποίηση των διεθνών δεδομένων.

Ο ένας τρόπος θωράκισης από τη λειψυδρία είναι η επαναχρησιμοποίηση του νερού και ο άλλος είναι να μη χάνεται φρέσκο νερό που σήμερα καταλήγει στη θάλασσα;

Στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης χωρικής επένδυσης για το Αδριάνειο Υδραγωγείο της Περιφέρειας Αττικής σχεδιάζεται η αξιοποίηση αυτού του υδάτινου πόρου που σήμερα σε μεγάλο βαθμό καταλήγει στη θάλασσα. Πρόκειται για νερό του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα της Αθήνας που ξεκινά από το Μενίδι και φτάνει μέχρι το Κολωνάκι (όπου και διοχετεύεται στο δίκτυο ομβρίων). Ήδη ο Δήμος Μεταμόρφωσης το αξιοποιεί, ενώ ο Δήμος Χαλανδρίου θα έχει το πρώτο δίκτυο της ΕΥΔΑΠ που αξιοποιεί το νερό του Αδριάνειου Υδραγωγείου και μάλιστα με τη δυνατότητα καθαρισμού του νερού εάν η ποιότητά του κάποια στιγμή δεν είναι κατάλληλη. Καταλαβαίνετε ότι με την άρδευση των περιοχών από τις οποίες προέρχεται το νερό θα εμπλουτίζονται συνεχώς οι υπόγειες συγκεντρώσεις του και έτσι θα έχουμε έναν πλήρη κύκλο της διαδρομής του, χωρίς να χάνεται τίποτε στη θάλασσα.

Στο χειρότερο πιθανό σενάριο της κλιματικής αλλαγής με εκτεταμένες ξηρασίες εξετάζεται παγκοσμίως η λύση της αφαλάτωσης – τουλάχιστον για περιοχές που βρίσκονται κοντά σε θάλασσα…

Η ΕΥΔΑΠ εξετάζει κάθε εκδοχή για τη θωράκιση της Αττικής από τη λειψυδρία σε βάθος ορίζοντα και με όλα τα σενάρια. Παρότι σήμερα, όπως είπαμε, δεν αντιμετωπίζουμε κίνδυνο, όλα τα… όπλα βρίσκονται στο τραπέζι, μαζί και η αφαλάτωση.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΟΥ ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ

• Η Ελλάδα πληρώνει 7,3 εκατ. ευρώ πρόστιμο τον χρόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση λόγω της απουσίας αποχετευτικού δικτύου και της χρήσης βόθρων. Το πρόστιμο αφορά κατά 90% την παρούσα κατάσταση στην ανατολική Αττική.

• Η χρήση των απορροφητικών βόθρων συνιστά σημαντικό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον. Δύναται να προκαλέσει ρύπανση των υπόγειων υδάτων και του υδροφόρου ορίζοντα. Η υποβάθμιση των υπόγειων υδάτων οδηγεί σε μείωση των αποθεμάτων του υδάτινου πόρου για πόση και άρδευση.

• Η ανεξέλεγκτη άντληση νερού από γεωτρήσεις έχει οδηγήσει σε πτώση της στάθμης του υδροφόρου ορίζοντα και στο φαινόμενο της υφαλμύρωσης. Ο κίνδυνος υποβάθμισης των υπόγειων υδάτινων και μείωσης των αποθεμάτων τους είναι ήδη ορατός.

• Με την κατασκευή δικτύων αποχέτευσης και ΚΕΛ στην ανατολική Αττική θα καταστεί εφικτή η επεξεργασία των αστικών λυμάτων 400.000 ανθρώπων και η επαναχρησιμοποίησή τους.

• Το νερό που θα προκύπτει από την επεξεργασία των ΚΕΛ θα είναι απολύτως κατάλληλο για την απεριόριστη άρδευση των καλλιεργειών της περιοχής. Επιπλέον θα χρησιμοποιηθεί για τον εμπλουτισμό του υπόγειου ύδατος, στοχεύοντας έτσι στην εξυγίανσή του και την υποχώρηση του φαινομένου της υφαλμύρωσης.

Φωτογραφίες / σχεδιάγραμμα: ΕΥΔΑΠ